Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Niet meer buiten spelen en huizen met nat schoonmaken
Willebroekse PFAS-waarden hoger dan in Zwijndrecht
Kinderen die niet meer op onbedekte grond mogen spelen, alle onverhard terrein bedekken met grasmatten of doeken, wekelijks binnen én buiten met nat schoonmaken: de maatregelen die Willebroek heeft aanbevolen voor de buurten waar PFAS-vervuiling is vastgesteld, zijn er niet naast. Bovendien blijken op bepaalde locaties de PFAS-concentraties hóger dan in Zwijndrecht.
De afgelopen weken werd in groendomein Broek De Naeyer en op woonsite De Naeyer in Willebroek bijkomend bodemonderzoek uitgevoerd. Uit de resultaten blijkt dat op verschillende plaatsen concentraties van de chemische stof PFAS aanwezig zijn in de bodem, waterbodem, oppervlaktewater en het grondwater. Met zelfs waarden die hoger zijn dan vlakbij de 3M-fabriek in Zwijndrecht.
In Willebroek werden op bepaalde plaatsen concentraties van 200 microgram per kilogram gemeten, terwijl de Vlaamse norm 18 microgram is. Op een bewonersvergadering kondigde het gemeentebestuur bijkomende aanbevelingen aan.
Grond bedekken
In de ‘rode zone’ die is aangeduid, mogen kinderen niet meer spelen op onbedekte terreinen. Op de woonsite De Naeyer – vroeger een industriële site met de bekende papierfabriek De Naeyer – wordt de bewoners aangeraden om verharde oppervlakken zowel binnen als buiten wekelijks met nat te reinigen. Een andere aanbeveling is om onverhard terrein te bedekken (inzaaien, grasmatten, schors, kiezel, worteldoeken,...) en voor het publiek domein zullen de gemeente Willebroek en de provincie Antwerpen zorgen voor de nodige afdekking. Zo willen ze het opwaaien van stof met PFAS vermijden en verdere blootstelling voor mensen beperken.
Opmerkelijk is dat deze bijkomende maatregelen een stuk verder gaan dan het advies dat de inwoners van Zwijndrecht kregen. “In deze twee zones is een hogere concentratie PFAS gemeten dan in Zwijndrecht, maar er is een grote diversiteit in de metingen”, zegt Karl Vrancken die voor de Vlaamse overheid de aanpak van de PFAS-verontreiniging coördineert. “In een bijkomend bodemonderzoek op de vervuilde plaatsen proberen we een beter inzicht te krijgen in de manier waarop we de bodem zullen saneren. Moeten we afgraven? Moeten we de bodem behandelen of afschermen?”
“Of de huidige bouwwerkzaamheden op de site moeten worden stilgelegd? Nee, maar als er grondverzet is, mag die grond niet zomaar verplaatst worden naar andere sites. Ook daarvoor zijn er maatregelen”, zegt Vrancken.
Geen acuut gevaar
Ondanks de hoge waarden en strikte maatregelen nuanceert toxicoloog Jan Tytgat van de KU Leuven het reële gevaar voor wie in aanraking komt met PFASvervuilde grond. “Er is zeker geen acuut gevaar. Er kan wel een effect zijn op lange termijn. Zelfs voortdurende blootstelling aan kleine dosissen kan op termijn tot problemen leiden aan de lever, de nieren en de hormonenspiegel. Uit studies bij dieren is gebleken dat er bij blootstelling aan hogere dosissen zelfs kanker kan ontstaan. Maar dat is nog niet vastgesteld bij mensen.”
De gemeente Willebroek zit verveeld met de hele situatie. “Tot twee maanden geleden hadden we nog nooit van PFAS of PFOS gehoord”, zegt waarnemend burgemeester Luc Spiessens (N-VA). “Uit de nieuwe onderzoeksresultaten blijkt dat de concentraties op meerdere plaatsen de bodemsaneringsnorm voor PFOS in woongebied overschrijden. Dat is natuurlijk heel vervelend voor al die jonge gezinnen die op de woonsite De Naeyer een huis gekocht of gebouwd hebben. Maar financieel hoeven ze zich geen zorgen te maken: de Vlaamse overheid zal alle kosten voor een eventuele sanering op zich nemen.”
Graafwerken
Op site De Naeyer worden momenteel de laatste van zeshonderd woongelegenheden gebouwd. In het midden van het terrein ligt een grote berg zand onder een zwart zeil. Even verder ligt een even grote berg die zelfs nog niet afgedekt is. Aannemer Cool Constructions uit Bornem is met een kraan de funderingen aan het graven voor het laatste appartementsblok. “Ze zijn hier maandag een staal komen nemen van de bodem. Donderdag (vandaag, red.) weet ik normaal gezien de uitslag. Ik moet nog een deel van de grond uitgraven, maar die heb ik achteraf opnieuw nodig om aan te vullen.”
Wat met waterrecreatie?
Aan de rode zone op de kaart grenzen het watersportcentrum Hazewinkel en de zeilvijver De Bocht. Volgens het Agentschap Zorg en Gezondheid zijn de gezondheidsrisico’s van zwemmen of waterrecreatie er “aanvaardbaar voor kinderen en volwassenen”, al is er wel een beperkte bijkomende blootstelling aan PFAS.
“Ze zijn hier op zeven plaatsen komen meten. Vier op Hazewinkel en drie op De Bocht”, zegt Kurt Lobbestael, directeur van Sport Vlaanderen Hazewinkel. “Op vier plaatsen lagen de resultaten iets boven de detectiegraad, op de andere plaatsen waren de waarden te laag om ze te kunnen vaststellen.”
“Voor waterrecreatie zijn er geen richtlijnen, dus baseert men zich op een Nederlandse en een Australische studie. We hebben de resultaten toegepast op een worstcasescenario. Dat betekent dat iemand die hier 158 dagen per jaar dagelijks drie uur komt zwemmen en daarbij telkens een halve liter water binnenkrijgt, nog altijd binnen de aanvaardbare normen zit. We blijven de situatie natuurlijk wel monitoren.”