Aan het leraarsloon kan het niet liggen

DRedacteur brieven@gva.be it was de laatste integrale vakantieweek, de schoolpoorten zwaaien komende donderdag weer open. Dat leidt zoals elk jaar tot een eigenaardige tweespalt: aan de ene kant is er de energie van honderdduizenden kinderen en ouders en leerkrachten die er vaak best wel zin in hebben, die benieuwd zijn naar wat het nieuwe jaar te bieden heeft en die er meteen stevig invliegen. Aan de andere kant zijn er de onveranderlijk sombere analyses in de media, over het lerarentekort, verouderde schoolgebouwen, dalende onderwijsniveaus, stijgende onderwijsfacturen, morrende vakbonden, ingewikkelde hervormingen en eindeloze discussies over de eindtermen.

Het is niet dat die analyses overdreven pessimistisch zijn. De schoolfacturen gaan in deze crisisperiode in heel wat gezinnen zwaar vallen. Veel schoolgebouwen zijn aan renovatie toe en zijn niet goed geïsoleerd, wat deze winter tot hoge energiefacturen kan leiden in die gevallen waar het energiecontract wordt aangepast. Het lerarentekort is ook een feit, en uit nieuwe cijfers blijkt dat het aantal leerkrachten dat er na verloop van tijd de brui aan geeft nog hoger ligt dan gedacht, en dat het fenomeen ook bij vastbenoemden in fors stijgende lijn zit.

In de eerste aflevering van een dagboek voor Gazet van Antwerpen vertelt Karin Heremans, directrice van het GO! Koninklijk Atheneum Antwerpen, dat ze deze week het vertrek van vier leerkrachten te verwerken kreeg. De redenen: één leerkracht is overwerkt, een andere blijft dan toch in de privé, een derde wil minder uren geven en een vierde, vastbenoemde leerkracht heeft een school dichter bij huis gevonden. Heremans: “School-shoppen is de nieuwe trend.”

Aan de lonen zou het niet mogen liggen: na 25 jaar dienst heb je 4.649 euro (basis en bachelor) of 6.082 euro (master). Plus een hoog pensioen daarna. Leerkrachten die niet vastbenoemd zijn, zitten in een onzekere situatie, wat niet aangenaam is, maar financieel is er vrijwel geen verschil. Waarom dan toch het lerarentekort? De vlakke loopbaan wordt soms vermeld, of de te weinig stimulerende omgeving, met verzuring in de leraarskamer en onverschilligheid in de klas.

De Antwerpse onderwijsexpert Paul Mahieu ziet drie oorzaken: een gebrek aan erkenning, stress (door leerlingen en hun ouders) en de papierwinkel. Voor dat laatste heeft hij een oplossing: “Doe zoals Finland: geef leerkrachten vertrouwen, zodat ze niet voor en na alles op papier moeten zetten.” Kan het zo eenvoudig zijn, na zoveel jaar van discussies? “Ja.” Een eerste positief geluid in het nieuwe schooljaar, het kan maar helpen.

“Ik heb een heel mooie vakantie gehad, en ik hoop van mijn team hetzelfde, want we staan opnieuw voor een uitdagend jaar. Dat bleek begin deze week al, toen plots vier leerkrachten afhaakten. Waar vind ik in zo’n korte tijd nog vervanging?”

“Sinds 16 augustus ben ik opnieuw aan het werk. Vol energie, want ik ben helemaal opgeladen uit mijn vakantie gekomen. Zoals elk jaar ben ik voor een kleine vier weken naar de heuvels van Siena in Toscane getrokken. Ook al was het bijzonder warm, ik heb enorm genoten van de natuur, de cultuur, het lekkere eten en vooral van het samenzijn met mijn vrienden en mijn twee dochters.” “Het was nodig ook, het vorige schooljaar had me compleet uitgeput, mentaal en fysiek. Nochtans heb ik in het verleden al veel crisissen doorstaan. Ik denk aan

9/11, de zware brand in onze school in 2003, de infiltratie van

Sharia4belgium op school, de aanslagen in Europa. Crisissen die een grote impact hadden op het functioneren van onze leerlingenpopulatie, die zeer divers is. Maar nooit eerder is een crisis me zo zwaar gevallen als vorig schooljaar. Vroeger pakten we een crisis samen met het hele team aan, maar nu kregen we te maken met een grote uitval van mensen door Covid of burn-out, waardoor onze veerkracht zwaar op de proef is gesteld. Wij maken geen machines, het onderwijs is een bedrijf met mensen van vlees en bloed.”

Hybride school

“Toch prijs ik mezelf gelukkig, want mijn team is veerkrachtig en flexibel. De vraag is alleen: hoelang kunnen we dit volhouden? Ik had er nochtans een goed oog in, na die geslaagde tweedaagse in Oostende met mijn adjunct-directeuren Hasna Hajji en Patrik Verschueren. We hebben hard gewerkt, de ambities en uitdagingen voor het nieuwe schooljaar staan op punt.”

“Een belangrijk issue zijn onze acht teams van leerkrachten die per richting de leerlingen collectief en over de leerjaren heen begeleiden. We werken al langer in teams, maar dit schooljaar zullen we die werking nog verder structureren. Het grote voordeel van zo’n teamwerking is dat een leerkracht er nooit alleen voor staat. De lasten worden door nauw samen te werken breed gedragen.” “Verder hebben we de nieuwe aanpak voor het beleid rond spijbelen, talen, gelijke onderwijskansen en evaluaties uitgestippeld, en hebben we de nascholingen, de leer- en studieateliers en onze themaweken rond welzijnkunst-cultuur en hybride school uitgewerkt. Met trots kan ik zeggen dat het Atheneum sinds corona een compleet hybride school is; een van de weinige goede dingen aan de pandemie. Alle leerlingen werken met een Chromebook en hebben een opleiding gehad die dit jaar nog zal worden uitgediept in workshops. En ja, natuurlijk was het personeelsbeleid een zware dobber op onze directiemeeting. Het zag er nochtans redelijk goed uit begin deze

“Hallo, Brussel, kunnen jullie alsjeblieft de deadline om ontslag te nemen op 5 juli zetten? Alleen zo kunnen we het ‘schoolshoppen’, zeker bij vastbenoemden, stoppen.”

dat er in 2020-2021 al 1.204. Het blijkt vooral om dertigers (42%) en veertigers (35%) te gaan. Ook wie op latere leeftijd voor de klas gaat staan, de zij-instromers, gaat vaak al na enkele jaren weer weg. Het kabinet becijferde de uitstroom van startende leerkrachten van 40 jaar of ouder tussen 20152016 en 2020-2021. De uitstroom blijkt hoog, vooral bij de 40- tot

50-jarigen. In het kleuteronderwijs is 48% na vijf jaar verdwenen. In het lager en secundair gaat het om respectievelijk 37 en 43%. Bij de 50-plussers zijn de cijfers minder duidelijk, omdat ook de pensioneringen erin opgenomen zijn. In andere sectoren wordt jobmobiliteit veelal als een voordeel gezien voor zowel de werkgever als de werknemer. “Maar door de specificiteit van het onderwijs is die vroege uitstroom nefast voor het aanbod, het onderwijsbudget, de stabiliteit van de organisatie en de kwaliteit van het onderwijs”, zegt onderwijseconoom Kristof De Witte (KU Leuven).

Een belangrijke nuance: wie de voorbije twee schooljaren de stap naar het onderwijs zette, is niet in de statistieken opgenomen. En ook al heeft minister Weyts ondertussen geld vrijgemaakt om tien jaar anciënniteit mogelijk te maken voor een groot aantal vakken, het lerarentekort zal niet opgelost worden door steeds meer nieuwe mensen naar de job te lokken. “Je