‘Anti-overheidsextremisme’: lappendeken van ideologieën, met één noemer

Als de huiszoekingen van deze week ons één ding leren, is het dat de dreiging niet meer in één vakje past. Extremisten stellen hun persoonlijke ideologie samen met complottheorieën, fake news, een vleugje links en een vleugje rechts. Er is maar één gemeenschappelijke noemer: allen zijn ze tegen de overheid. “Anti-overheidsextremisme”, noemt de Nederlandse staatsveiligheid het fenomeen.

“Soeverein” noemde Yannick Verdyck zichzelf op sociale media. Daarmee sluit hij aan bij de beweging van de zogenaamde Sovereign Citizens, die wereldwijd in opmars is. Die soevereine burgers trekken zich zogezegd terug uit de staat. Ze aanvaarden het overheidsgezag niet meer en betalen bijvoorbeeld hun belastingen of verkeersboetes niet meer. Vooral in de Verenigde Staten is de beweging populair, waar aanhangers zich zelfs in groep in de natuur gaan afzonderen.

In Europa zijn die soevereine burgers vooral in Duitsland en Nederland populair. In ons land liet de Staatsveiligheid afgelopen zomer nog weten dat het fenomeen tijdens de coronacrisis opgang maakte, maar sindsdien wat was uitgedoofd. Met de fatale huiszoeking van deze week komen de Sovereign Citizens nu weer onder de aandacht.

Even opvallend is dat Verdyck dat combineerde met nog wel meer vakjes waarin hij zich thuisvoelde. Zo was hij ook een zogenaamde ‘prepper’ (zie ook pagina 4) en een wapenfreak. Hij geloofde daarnaast in bepaalde complottheorieën en zijn standpunten op sociale media sloten vooral aan bij extreemrechts.

“Een lappendeken van ideologieen”, noemde justitieminister Vincent Van Quickenborne (Open Vld) dat woensdag in Terzake. Dat bevestigt ook Olivier Cauberghs, die online radicalisering opvolgt voor het taaltechnologiebedrijf Textgain. “Al vergelijk ik het eerder met een saladbar”, zegt hij. “Het is een buffet van ideologieën en ideeën. Iedereen stelt voor zichzelf een bord samen. De ene zal misschien wat meer extreemrechts zijn, de andere is misschien een ‘prepper’, maar niet soeverein, en zijn vriend net omgekeerd. Het is diffuser geworden.”

Jurgen Conings

Dat mensen uit die “saladbar” een maaltijd samenstellen, wil niet zeggen dat ze per definitie extreemrechts zijn. “Al is de teneur wel meestal eerder rechts dan links”, zegt Cauberghs. “Eén ding hebben die ideologieën sowieso wel gemeen: het wantrouwen tegenover de overheid. Dat zagen we ook al bij Jürgen Conings, al richtte die zich vooral tegen individuele personen die het gezag vertegenwoordigen. Nu lijkt de dreiging tegen het systeem