Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Geen enkele drug geeft zo’n krachtige rush als crystal meth”
De Nederlandse antropoloog, oorlogsfotograaf en misdaadjournalist Teun Voeten (60) reisde naar alle uithoeken van de wereld om de opmars van crystal meth in kaart te brengen. Terwijl hij in zijn werkkamer in Deurne zijn bevindingen neerschreef in Drug Van De Duivel, barstte in Antwerpen de drugsoorlog weer in alle hevigheid los. Met als hoogtepunt de verijdelde ontvoeringspoging van minister van Justitie Vincent Van Quickenborne, vorige week. “Misdadigers die een minister aanvallen, moeten zich wel heel zelfverzekerd voelen”, zegt Voeten.
Noem een plaats op aarde die werd getroffen door oorlogen, ziekten of andere rampspoed, de kans is groot dat Teun Voeten er heeft gewoond. Als antropoloog leefde hij maanden tussen de dakloze tunnelbewoners van New York. Hij fotografeerde de slachtoffers van de verwoestende oorlogen in Afrika en het Middenoosten. In Mexico trok hij op met sicarios (huurmoordenaars), dealers, politiemensen en misdaadjournalisten om de waanzin van het narcokapitalisme te bestuderen voor zijn doctoraat. In opdracht van de stad Antwerpen deed hij onderzoek naar de drugsclans die de Antwerpenaren uit hun slaap houden met vuurwerkbommen en handgranaten. In zijn boeken neemt Voeten de lezer mee op reis door een wereld voor losers, bad guys en desperado’s.
Antwerpen heeft een bijzonder hete zomer achter de rug, met meer dan dertig aanslagen in het drugsmilieu. Nederlandse toestanden, zegt men wel eens.
Teun Voeten: “De situatie in Antwerpen lijkt op korte tijd heel erg geëscaleerd te zijn. Ik heb de voorbije weken in talloze Nederlandse en andere buitenlandse media moeten uitleggen wat er in godsnaam aan de hand is hier. De gebeurtenissen in Antwerpen maken nog maar eens duidelijk hoe snel de zaken kunnen veranderen in de drugswereld. Dat er handgranaten ontploffen en schoten worden gelost, is voor sommigen het bewijs dat de zogenaamde ‘war on drugs’ mislukt is. Dat is natuurlijk bullshit. Het bewijst ook niet dat de ‘war on drugs’ een succes is, zoals anderen zullen beweren. Het bewijst helemaal niets, behalve dan dat de ‘war on drugs’ gevoerd wordt. De situatie rond Vincent Van Quickenborne vind ik wel bizar. Als misdadiger probeer je per definitie om in de luwte te opereren en de confrontatie met de overheid zoveel mogelijk te vermijden. Dat de georganiseerde misdaad het aandurft om een minister aan te vallen, kan twee dingen betekenen. Ofwel is men erg overmoedig, ofwel voelt men zich zéér zelfverzekerd en wil men laten zien waartoe men in staat is. In Mexico zie je dat soort confrontaties wel vaker. Ik herinner me hoe een kartel een politiecommissaris, die zwaar bewaakt werd, midden in de stad in een hinderlaag had gelokt. Het konvooi van die commissaris werd vanuit verschillende hoeken onder vuur genomen met zware wapens. De commissaris overleefde, maar bij die aanslag vielen er wel vier doden. Ik denk wel dat de aanval op minister van Quickenborne een blunder is. Met die aanval heeft de georganiseerde misdaad de aandacht volledig naar zich toe getrokken. Het probleem van de drugsmaffia werd door beleidsmakers toch vooral als een Antwerps probleem gezien. Dat is het nu niet meer. Het is duidelijk een federaal probleem geworden.”
De uitvoerders van die aanslagen waren heel vaak jongeren uit de kansarme buurten van Amsterdam of Rotterdam. Hebt u daar als antropoloog een verklaring voor?
“Ik vind het moeilijk om daar heel stellige uitspraken over te doen, omdat ik niet over alle informatie beschik. Nederland is een heel kapitalistisch en hypermaterialistisch land met een enorme onderklasse. Die onderklasse moet ergens hun genot en geld vandaan halen en dan is de stap naar drugscriminaliteit in een land als Nederland, dat ik altijd omschrijf als een functionele narcostaat, snel gezet. De Amerikaanse antropoloog Philippe Bourgois heeft het mooi beschreven in zijn boek In Search Of Respect, over crackdealers in Harlem. Hoe drugshandel een manier is om je sociale status te verhogen. Je bent een loser of een nobody, maar met een wapen ben je plots een gangster. Het is duidelijk dat er in Nederland een hele grote vijver jongeren bereid zijn om voor criminelen klusjes op te knappen. LVB’S noemt men hen wel eens. Licht verstandelijk beperkte jongens. Of om het heel bot uit te drukken: imbeciele materialisten die alles doen voor een paar tientjes of honderdjes. Dat blijkt ook uit het amateurisme dat ze aan de dag leggen. Kijk maar hoe snel de moordenaars van Peter R. De Vries werden gepakt. En met een auto met Nederlandse nummerplaten naar de woning van Van Quickenborne in Kortrijk rijden, is nu ook geen toonbeeld van professionalisme.”
De drugsoorlog legt op die manier ook een enorm sociaal probleem bloot. Hoe kunnen we jongeren van 15 of 16 jaar uit de klauwen van de drugsmaffia houden?
“Ik weet het niet. Misschien moet men de straffen in Nederland voor bepaalde misdrijven toch wat optrekken. Als je in Nederland gepakt werd bij een uithaling in de haven, kwam je er vanaf met een boete. Daar gaat natuurlijk geen enkel afschrikwekkend effect vanuit.”
U hebt onlangs een nieuw boek uitgebracht. Drug Van De Duivel, over de wereldwijde opmars van crystal meth. Waarom een boek over methamfetamine? “Methamfetamine is een razend interessante drug, die over de hele wereld opduikt, in verschillende gedaanten. Metamfetamine is voor mij een soort superdrug, die symbool staat voor het narcokapitalisme. Het is dan ook door farmaceutische industrie ontwikkeld. Tijdens WOII werd het bijvoorbeeld aan Duitse soldaten gegeven om vermoeidheid tegen te gaan. Dat het Duitse leger er op enkele dagen tijd in geslaagd is om grote delen van Frankrijk te veroveren, kan mede verklaard worden door het gebruik van methamfetamine door de Duitse troepen. Ook Adolf Hitler zat aan de meth. In het Oostblok dook methamfetamine dan weer op als een soort hippiedrug. Omdat er achter het Ijzeren Gordijn bijna geen drugs als cannabis of LSD te krijgen waren, is de alternatieve scene zelf beginnen experimenteren met scheikundige ingrediënten.
Teun Voeten
Antropoloog en journalist
“Dat het Duitse leger in WOII er op enkele dagen tijd in geslaagd is om grote delen van Frankrijk te veroveren, kan mede verklaard worden door het gebruik van methamfetamine door de Duitse troepen. Ook Adolf Hitler zat aan de meth.”
Op een zeker moment is men in keukens het oude Duitse recept van metamfetamine beginnen gebruiken. Nadat een aantal Amerikaanse staten de handel in cannabis hebben gelegaliseerd, zochten de Mexicaanse kartels een nieuw product om het verlies aan inkomsten op te vangen. De Mexicanen zijn dan op industriële schaal crystal meth beginnen produceren. De kristallen variant van de Mexicanen is veel krachtiger, veel verslavender en dodelijker dan de tabletjes die in Oost-europa of Azië gebruikt werden. Geen enkele drug geeft zo’n krachtige rush als crystal meth. Bij gebruik komen enorm veel dopamines vrij, waardoor sommige gebruikers al na één dosis verslaafd raken. Het effect van een dosis crystal meth houdt ook veel langer aan dan bij cocaïne of crack. Bovendien is meth in de Verenigde Staten relatief goedkoop. Om aan je dagelijkse dosis te geraken, hoef je niet te gaan stelen. Als je een paar dollar verdient met bedelen of autoramen wassen, dan heb je genoeg. Crystal meth is in de VS en Mexico dan ook echt de drugs van de onderklasse.”
Bij ons lijkt crystal meth, ondanks de alarmerende berichten, niet echt door te breken. Hoe verklaart u dat?
“Bij ons wordt methamfetamine vooral gebruikt in de zogenaamde chemsexscène. Dat gaat dan vooral om homoseksuelen die meth gebruiken tijdens orgieën die soms wel drie dagen duren. In dat circuit wordt de drug Tina genoemd en veel gebruikers weten niet eens dat ze in feite meth gebruiken. Maar net als de daklozen in de VS, plegen deze gebruikers roofbouw op hun lichaam. En het is verschrikkelijk moeilijk om van een methverslaving verlost te geraken. De term Drug Van De Duivel heb ik niet zelf bedacht. Die heb ik van een speeddealer uit Tilburg die weigert om meth te verkopen. Hij noemde dat de drug van de duivel, omdat gebruikers in enkele maanden kunnen veranderen in een wrak. Die dealer hanteerde een zekere arbeidsmoraal. Hij zei er ook wel eerlijk bij: aan een gebruiker van speed kan ik dertig jaar verkopen, aan een gebruiker van meth maar een paar maanden.”
Crystal meth heeft ook een erg slechte reputatie als horrordrug, net als heroïne of crack.
“Dat speelt natuurlijk ook mee. De gebruikers in de Benelux zijn redelijk goed voorgelicht als het om drugs gaat. Bovendien zijn er zijn er in Nederland en België heel veel andere drugs te krijgen, zoals de zuivere cocaïne die hier op de markt is. Bovendien is meth hier relatief duur. Maar ik hou mijn hart toch vast: er komt een dag dat iemand om het idee komt om kleine gebruikersporties van vijf euro te gaan verkopen aan bijvoorbeeld daklozen of mensen zonder papieren. Dan kan het plots heel snel gaan. We zien nu al dat er bijvoorbeeld in Frankrijk enclaves van methgebruikers ontstaan, bijvoorbeeld onder te vluchtelingen die er zijn gestrand. En als er ten gevolg van de energiecrisis een nieuwe groep daklozen op straat terechtkomt, moeten we toch waakzaam blijven. Eens er een markt voor methamfetamine ontstaat, krijg je die niet zomaar weg. In Mexico zeggen ze: als de tandpasta uit de tube is, krijg je ze er niet meer terug in.”
De voorbije weken is het debat over legalisering van drugs opnieuw opgelaaid. U bent niet zo te vinden voor legalisering.
“De legaliseringsfundamentalisten stellen het nogal simpel voor, alsof de criminaliteit zal verdwijnen. Maar welke drugs gaan we dan legaliseren? En hoe gaan we dat doen? En wat met alle nieuwe dodelijke drugs, zoals fentanyl? De meeste mensen die tegen drugs zijn, worden geklasseerd als rechtse, ouwe zakken. Het type Archie Bunker, of Bart De Wever (bulderlach). Dat is overigens niet mijn mening, want ik heb de burgemeester van Antwerpen graag. Als je tegen drugs bent, word je toch al gauw geklasseerd als reactionair. Terwijl ik als wetenschapper en journalist nu juist een progressief antikapitalistisch narcokritisch discours probeer te formuleren (nog luidere bulderlach). Mooi gezegd, hé.”
Het dagvaarden van minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) is vrijdag voor het eerst gebruikt als argument om een zaak uit te stellen. Twee dossiers werden doorgeschoven naar volgende maand.
In de zaak tegen drugscrimineel Younes ‘El Magico’ E.B., de jongere broer van vermeend internationaal kopstuk Othman, bracht advocaat Pieterjan Van Muysen de dagvaarding van Van Quickenborne aan. Hij vroeg om de zaak tegen El Magico, een kompaan en de medewerkster van een havenbedrijf uit te stellen tot die procedure achter de rug is. De advocaten hopen dat de kortgedingrechter hen inzage in het moederdossier rond de kraak van Sky ECC geeft. De rechtbank gaf aan de zaak in beraad te nemen en te zullen vonnissen op 28 oktober. Het is niet duidelijk of de rechters enkel over de procedurele kwesties een (tussen)vonnis gaan vellen. Over de inhoud van het dossier werd, sinds de zaak bijna tien maanden geleden werd aangevat, nog niet gepleit.
Een tweede dossier, eentje tegen de van corruptie verdachte douanier Maarten V.O. en drugscrimineel Jaouad Z., werd uitgesteld voor verdere behandeling. De exacte datum wordt nog bepaald. (sare)