Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Zware tijden voor alle havens, maar Antwerpen en Zeebrugge versterken elkaar
De haven van Antwerpen-Zeebrugge houdt in de overslagcijfers stand tegenover directe concurrenten Rotterdam en Hamburg. Dat zeggen havenexperten Christa Sys en Theo Notteboom na de bekendmaking van de kwartaalcijfers van de drie havens, ongeveer een half jaar na de fusie. Een wondermiddel tegen de capaciteitsproblemen in Antwerpen is de fusie dan weer niet.
maand geleden maakte Port of Antwerp-Bruges de trafiekcijfers voor het derde kwartaal en de eerste negen maanden van 2022 bekend. Het waren de tweede overslagcijfers sinds de fusie tussen Antwerpen en Zeebrugge. “Een lichte groei ondanks aanhoudende uitdagingen”, klonk het toen. De totale goederenoverslag steeg inderdaad met 0,8% tegenover de eerste negen maanden van 2021, maar met een daling van 8,8% in ton en 5% in TEU (standaardmaat voor containers) gingen de containers zwaar in het rood. Het Havenbedrijf kijkt naar de Oekraïense oorlog en de aanhoudende congestie na corona als belangrijkste oorzaken.
Bij de belangrijkste concurrenten zien we nu gelijkaardige cijfers én dezelfde verklaringen. De haven van Rotterdam geeft aan dat 8% van de containertrafiek de laatste jaren gerelateerd was aan Rusland. Hamburg zag de belangrijke containeroverslag van en naar Rusland met twee derde dalen.
“Niet elke haven kan even hard naar Oekraïne wijzen om de tegenvallende resultaten te verklaren”, zegt transporteconoom Christa Sys (UAntwerpen). “Het is ook geen eenduidig verhaal. Rotterdam ondervindt in de containeroverslag misschien een negatieve impact van oorlog, maar tegelijk groeit bijvoorbeeld de trafiek van steenkool richting Duitsland.”
Volgens de professor moeten we voor de gevolgen van het RussischOekraïens conflict niet de havens, maar individuele goederenstromen met elkaar vergelijken. “Op de LNG-terminal in Zeebrugge was het de laatste maanden bijvoorbeeld enorm druk. Ook de trafiek van wagens en ander rollend goed was er zeer groot.”
Zeebrugs lichtpuntje
De Zeebrugse cijfers gaven de tegenvallende containercijfers uit Antwerpen dus een zetje. “Puur cijfermatig is Zeebrugge alvast een mooie bruid voor de Antwerpse haven”, zegt Sys. “Dat blijft waarschijnlijk zo: er komen veel Chinese elektrische wagens aan, Zeebrugge kan een draaischijf worden om die
Christa Sys
wereldwijd te verspreiden.”
De containers zullen dan weer nog een tijdje een pijnpunt blijven, denkt Sys. Maar dat is geen specifiek Antwerps probleem: “Wereldwijd zie ik weinig havens met goede cijfers. Havens als Singapore en Shanghai doen het ook slecht in containers, wat een signaal is dat het vierde kwartaal ook minder zal worden bij ons. De globale export stokt.”
Haveneconoom Theo Notteboom (UAntwerpen en UGent) ziet dezelfde trend. “Als we kijken naar de top zes van containerhavens in Europa,
Theo Notteboom
gaan die allemaal achteruit tot zwaar achteruit. Een groot contrast vergeleken met de cijfers in 2021, toen er positieve groei was na corona.”
Eeuwig capaciteitsprobleem
Een zilveren randje aan die terugvallende handelsstromen is dat de congestiedruk op de grote havens misschien wat kan afnemen. “Rotterdam, Antwerpen, Hamburg: de terminals stonden overal vol”, zegt Notteboom. “Behoorlijk wat schepen zijn uitgeweken naar andere havens: Le Havre in Frankrijk, WilEen helmshaven in Duitsland, Gdansk in Polen.”
Bovendien kampt de Antwerpse haven meer dan zijn directe concurrenten met een structureel capaciteitsprobleem. De fusie met Zeebrugge is in dat opzicht zeker geen wonderoplossing geweest, maar heeft de pijn in het containersegment toch wat kunnen verlichten, zegt Notteboom. “De CSP Terminal tekende in de eerste negen maanden stevige groei op: in augustus en september nog 20 tot 30%. Maar in oktober is het nog maar 2%, opnieuw een teken aan de wand dat het economisch minder gaat. Toch heeft die terminal, die misschien niet zo groot is in het totale plaatje, gezorgd dat de schade in het containersegment niet nog groter is.”
Communicerende vaten
Hoewel de cijfers niet opvallend beter of slechter zijn dan bij de concurrenten, lijkt de eengemaakte haven op het eerste gezicht dus weerbaarder tegen de moeilijke economische context. Diversifiëring is het sleutelwoord, zegt Notteboom. “Antwerpen en Zeebrugge vullen elkaar aan: ze kunnen werken als communicerende vaten en elkaar netto versterken.”
In een stokkende economie zal de haven op zoek moeten gaan naar nieuwe goederenstromen, zegt
Sys. “Het management moet de haven wereldwijd promoten. Ik ben geen marketingexpert, maar vind dat ze op dat vlak nog wat meer
en innovatiever te werk mag gaan. Opvallen is belangrijk.”
Nu we een grotere haven hebben, moeten we onze concurrentiepositie ook op grotere schaal gaan bekijken, zegt Notteboom. “We kijken altijd meteen naar de direct omliggende havens, maar we zien dat meer en meer havens de ambitie hebben om de toegangspoort tot Europa te worden. Ik denk daarbij aan enkele Italiaanse havens, Valencia in Spanje, Piraeus in Griekenland.” of the box
Vechtgebieden
out
Transporteconoom
“Er komen veel Chinese elektrische wagens aan. Zeebrugge kan een draaischijf worden om die wereldwijd te verspreiden.”
Haveneconoom
“Zuid-Duitsland en Oost-Europa zijn ‘vechtgebieden’ waar steeds meer volumes te rapen vallen. Maar inbreken in die markten vraagt veel tijd en inspanningen.”
Ook de ambities in het achterland mogen groter zijn. “Antwerpen was altijd toegespitst op hun comfortgebied: de Benelux, Noord-Frankrijk en het Rijngebied. Nu is er de kans om dieper binnen te dringen in Europa, maar daar concurreren natuurlijk meer havens. Zuid-Duitsland en Oost-Europa zijn zulke ‘vechtgebieden’ waar steeds meer volumes te rapen vallen. Maar inbreken in die markten is niet eenvoudig, dat vraagt veel tijd en inspanningen.”
En als we erin slagen om die volumes aan te trekken komt het ruimtegebrek in Antwerpen weer snel om de hoek kijken. “Antwerpen zal een tol moeten betalen voor de trage beslissingen in het uitbreidingsdossier”, vreest Sys.
Ook Notteboom waarschuwt voor ongerustheid bij grote havenklanten. “Daar kunnen andere havens van profiteren. Kijk maar naar de recente beslissing van MSC om zwaar te investeren in een nieuwe terminal in Rotterdam. AntwerpenBruges gaat nu door een gevaarlijke periode. Rotterdam en Hamburg krijgen daar op andere momenten ook mee te maken. De sleutel is om te blijven investeren, want als haven is je positie nooit verworven.”