Gazet van Antwerpen Stad en Rand
17 jaar na zijn dood debuteert kunstenaar Johan (27) op expo
Wintersalon brengt lokale amateurkunstenaars samen in groepstentoonstelling
In cultuurhuis de Bijl in Zoersel opende afgelopen weekend het tweejaarlijks Wintersalon met werk van lokale amateurkunstenaars. Voor het eerst doet iemand postuum mee. Frieda en Jo Peeters exposeren er vier schilderijen van hun zoon Johan, die in februari 2005 overleed op 27-jarige leeftijd. “Zelf kwam hij nooit met zijn werk naar buiten. Voor ons is het heel bijzonder dat er nu alsnog iets van Johan tentoongesteld wordt”, vertelt mama Frieda.
Het Wintersalon is iets waar de Zoerselse amateurkunstenaars altijd naar uitkijken. 24 inwoners exposeren er dit jaar. De vier schilderijen van Johan Peeters hangen gewoon tussen de werken van de andere kunstenaars. Maar als je het achtergrondverhaal kent, zijn het werken - al was het maar door de felle kleuren - waar je wat langer blijft bij stilstaan, en ook letterlijk stil van wordt.“Volgens Willem Kloos moest kunst de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie zijn”, zegt Franky Michielsen van de cultuurdienst van Zoersel. “Dat vind ik terug in het werk van Johan Peeters. Op het eerste gezicht lijkt het wat naïef geschilderd, maar je ziet meerdere lagen in het werk. Van het naamloos doek dat wat aan Van Gogh doet denken, vraag ik me af of het een zelfportret is. We kregen nooit eerder de vraag of iemand postuum kon meedoen, er is ook geen reglement over, maar die schilderijen hebben zeker hun waarde om hier te hangen.”
In mei brachten we in Gazet van Antwerpen een interview met Frieda en Jo Peeters, naar aanleiding van het overlijden van de tweede zoon van zanger Nick Cave. Zijn eerste zoon viel van een berg, zijn tweede zoon stapte uit het leven. De gelijkenissen met Frieda en Jo waren frappant. Ze verloren in 1997 ook hun oudste zoon Stefan (20) bij een bergongeval in Oostenrijk en in 2005 maakte hun middelste zoon Johan (27) een einde aan zijn leven. Ze hebben nu nog hun zoon Hans en zijn gezin.
Johan had waarschijnlijk een vorm van autisme of borderline. “Met die psychische problemen kon hij leven, zei hij, al was het niet vanzelfsprekend”, zegt Frieda. “Maar de medische problemen bóvenop zijn psychische kwetsbaarheid, hij had de ziekte van Crohn waardoor hij soms aan huis gekluisterd was, waren heel zwaar voor hem. De problemen braken vanaf zijn puberteit echt door. Vanaf het middelbaar is het een zoektocht geworden langs scholen. Hij heeft eventjes kunstonderwijs in Malle gevolgd. Ondersteuning zoals nu was er twintig jaar geleden nog niet. In het buitengewoon onderwijs in de Parcivalschool in Antwerpen voelde hij zich heel goed, maar daar is hij dan moeten vertrekken omdat ze vonden dat hij wel in het normaal onderwijs kon functioneren. Zo was het altijd wel iets.”
“Schilderen in bevliegingen”
Kunst was zijn uitlaatklep. “Hij heeft veel donkere, gekwelde werken gemaakt, dingen die je eigenlijk niet kunt tentoonstellen. Maar er zijn twaalf werken die ik heel graag zie”, zegt Frieda. “De vier die nu in de Bijl hangen, heeft hij gemaakt in de vier laatste maanden voor zijn dood. Het een is van oktober, het ander van november of december en het hoofd met de hele felle kleuren heeft hij in januari gemaakt. Hij schilderde in bevliegingen. Bij mijn moeder die naast ons woonde had hij twee ruimtes. Dan sloot hij zich soms op om ’s nachts te schilderen en overdag te slapen. Op zijn grafsteen, een schilderspalet, dat we bij een Nederlands kunstenaar lieten maken, staat een geschilderd zelfportret. Je ziet de aarde naast hem draaien. Hij zag zichzelf buiten de wereld staan, vertelde hij.”
Groepsfoto
Hij maakte ook bijzondere sculpturen van recuperatiemateriaal. “We zouden dat eigenlijk wel eens willen tentoonstellen, maar dat komt er maar niet van”, zeiden Frieda en Jo in het interview in mei van dit jaar met uw krant. Dat ze nu toch de stap hebben gezet, maakt hen blij. “Ik ben vrijdag op de vernissage geweest”, zegt Frieda. “Alleen het moment dat alle kunstenaars samen werden geroepen voor een groepsfoto, was wel moeilijk. Jo kon die opening niet aan. Hij is zaterdag in alle anonimiteit komen kijken. Ik heb nog een heel mooi beeldje in koper van Johan, moeder genaamd, dat ik ook wel eens zou willen tonen. En er zijn nog een collage en
Frieda Peeters
Mama van Johan
“Hij heeft veel donkere, gekwelde werken gemaakt, dingen die je eigenlijk niet kunt tentoonstellen. Maar er zijn twaalf werken die ik heel graag zie.”
twee schilderijen die ik echt de moeite vind. Als het kan, schrijf ik die vier nog binnen twee jaar in voor het volgende Wintersalon.”
Wat Johan er zelf van gevonden zou hebben? “Op de tentoonstelling ontmoette ik een vriendin van Hans, die ook bevriend is geweest met Johan. Ze vertelde dat ze nog een schilderijtje van hem heeft en een bewerkte steen die naargelang je die draait - langs alle zijden een vrouwenfiguur toont. Johan had heel veel fantasie en ideeën, maar kreeg de dingen vaak niet afgewerkt. Neem dat schilderij ‘Planetaire materniteit’: van waar haalde hij het? Ik denk wel dat hij op dit Wintersalon van het werk van de andere kunstenaars genoten zou hebben. Die grote doeken achteraan bijvoorbeeld met die koeien (van Vesna Gomirsek, red.) zou hij heel tof gevonden hebben.”
Praktisch
Het Wintersalon in deBijl in Zoersel is te bezoeken tot en met 24 december, zaterdag van 13.30 tot 18u en zondag van 11 tot 18 u in cultuurhuis de Bijl, Dorp 1 in Zoersel. i Wie vragen heeft rond zelfdoding kan terecht op de Zelfmoordlijn via het gratis nummer 1813 of op www.zelfmoord1813.be