Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Vanop zijn fiets filmde hij stiekem de Russen
Oekraïner maakte video’s van Cherson tijdens Russische bezetting
Olexiy Sandakov (44) maakte in Cherson, toen de Russen er tussen 3 maart en 11 november de plak zwaaiden, stiekem video-opnames. Hij vond het belangrijk dat de wereld wist wat in zijn stad gebeurde. Ook al was het gevaarlijk. “Je moet vermijden dat de angst je opvreet.”
Het kleine cameraatje hing onopvallend aan het stuur van zijn koersfiets, terwijl Olexiy Sandakov door Cherson reed, de stad die sinds begin maart bezet was door het Russische leger. Hij leek een sportieve jongen die aan zijn conditie werkte. De Russen hadden geen argwaan. Ze hadden niet in de gaten dat hij video’s van de stad maakte, die hun weg vonden naar Youtube, de BBC en Der Spiegel.
We hebben afgesproken in een koffiebar, die geen koffie maar alleen thee serveert, en waar de vette taartjes op de toonbank niet voor de klanten bedoeld zijn, maar voor de soldaten. Het is er koud, want Cherson heeft geen elektriciteit en dus geen verwarming. Maar er heerst een opgeluchte sfeer, de stad is sinds 11 november weer in handen van de Oekraïners, en nu willen de inwoners praten.
Lekkend dak
Sandakov spreekt snel, zijn waakzame ogen nemen weinig rust. Voor de oorlog pendelde hij tussen Kyiv en Cherson, na de invasie zat hij vast in Cherson. Hij is een duizendpoot: advocaat, chef van een consultancybedrijf dat buitenlandse bedrijven hielp om zich in Oekraïne te vestigen, tafeltennisspeler, bezitter van een Oekraïens én een Israëlisch paspoort, activist en sinds de bezetting van Cherson: cameraman. Toen de Russen op 24 februari Oekraïne binnentrokken, had hij met zijn Israëlisch paspoort nog kunnen vertrekken. Maar het dak van zijn woning lekte en dat moest eerst worden hersteld, zegt hij nonchalant. Hij wilde ook blijven, omdat hij de bezetting van zijn stad wilde documenteren. De meeste lokale journalisten waren vertrokken en Sandakov vond het belangrijk dat de wereld wist wat er in Cherson gebeurde. Het was bijzonder gevaarlijk. “Je moet leren je angst te kanaliseren, je moet vermijden dat hij je opvreet. En natuurlijk is er ook de adrenaline. Het is een bijzonder interessante mix”, vertelde hij eerder aan een collega van Le Monde.
Hij begon, samen met de 20-jarige videospecialist Arthur Hanov, informatie en video’s van open sources te verzamelen en samen te brengen. Later trokken ze de straat op. Ze waren erbij toen de inwoners van Cherson begin maart tegen de Russische bezetters betoogden.
Het was uniek beeldmateriaal. Via Whatsapp en een VPN-connectie op de computer konden ze de beelden, met vertaling erbij, de wereld insturen. Zo kon iedereen zien dat
Cherson zich niet zonder slag of stoot gewonnen gaf. De video’s van zijn fietsroutes verzond hij niet, hij gebruikte alleen stilstaande beelden. “Als ik de video’s zou versturen, konden de Russen zien dat iemand per fiets met een camera door de stad reed. Dat wilde ik vermijden”, legt hij uit. Daarom trok hij ook niet dagelijks al fietsend door de stad. Geen argwaan wekken, was de boodschap. De beelden werden opgepikt door Der Spiegel, BBC en NBC, die kort daarna Sandakov contacteerden. Onder het pseudoniem James vertelde hij over het leven in de bezette stad.
Hij was niet de hele tijd actief, omdat hij wist dat de ogen van de internationale gemeenschap ook op andere plekken in Oekraïne waren gericht. Alleen wanneer Cherson in het nieuws kwam, zoals bij de betogingen, het referendum of de berichten over de terugtrekking van de Russische troepen, kwam Sandakov met materiaal op de proppen.
Hij moest erg voorzichtig zijn, want de Russen hadden geen medelijden met inwoners die niet in de pas liepen. Op een dag werd hij tot zijn verbazing opgebeld door een journalist uit Japan. Die had zijn telefoonnummer teruggevonden in een van de Youtube-films die Sandakov had geüpload. “Ik was vergeten mijn telefoon schoon te maken vooraleer ik de video verstuurde”, zegt de man uit Cherson grinnikend, opgelucht dat het allemaal goed is afgelopen.
Harde schijf in plafond
Zijn studio bevindt zich in zijn woning, niet zo ver van het station. De harde schijf van de pc zat ergens in het plafond verstopt, de Whatsapp-gesprekken stonden verborgen achter een muziekapp. Beneden in de kelder was – en is nog altijd – de oefenruimte van de tafeltennisclub. Op een dag wilden de Russen een huiszoeking houden. Sandakov was doodsbenauwd dat ze de computers en de camera’s zouden vinden. “Ik vroeg aan de Russische officier – die zich voorstelde als Koba – of hij van pingpongen hield. Ik nam hem mee naar de kelder en we speelden enkele partijtjes. Zijn spel trok op niks, hij was een stijve hark. Maar het fleurde hem op en hij vergat het huis te doorzoeken.”
Vorige woensdag is Sandakov uit Cherson vertrokken. Zijn dochter woont in Duitsland, zijn zoon verblijft in Chicago. “Het wordt tijd dat ik hen na al die maanden een bezoek ga brengen.” i Dit artikel kwam tot stand met de hulp van Oleksandr Naselenko.
Olexiy Sandakov
Filmende inwoner van Cherson “Je moet leren je angst te kanaliseren, je moet vermijden dat hij je opvreet.”