1 op 4 vrouwen met borstkanker heeft geen chemotherapie nodig

“27 procent van de patiënten heeft ook zonder chemotherapie een zeer grote overlevingskans en slechts een kleine kans op herval. Ons onderzoek toont aan dat meer dan 96% van hen vijf jaar na hun operatie niet hervallen was” Dr. Roberto Salgado

Anatoom-patholoog

Een op de vier vrouwen met een bepaalde vorm van agressieve borstkanker, heeft een immuunsysteem dat sterk genoeg is om de kankercellen zelf te bestrijden. Deze vrouwen hoeven dus geen chemotherapie te ondergaan. Dat blijkt uit een internationale studie, geleid door de Antwerpse onderzoeker dr. Roberto Salgado.

Jaarlijks krijgen in ons land 10.500 vrouwen te horen dat ze borstkanker hebben. In 15 procent van de gevallen gaat het om triple-negatieve borstkanker. Dit is een agressieve vorm van borstkanker die niet reageert op hormoontherapie en op therapie tegen HER2, een eiwit dat de groei van kanker bevordert. De tumor groeit vaak snel en zaait ook sneller uit dan andere vormen van borstkanker.

Omdat triple-negatieve borstkankers moeilijker te behandelen zijn, wordt er bij de meeste vrouwen al in een vroeg stadium chemotherapie opgestart. De behandelende specialist houdt bij het opstarten van de behandeling rekening met de grootte van de tumor en of de kanker is uitgezaaid naar de lymfeklieren. “De arts baseert zich hiervoor op de info die wij, anatoom-pathologen, verstrekken door de tumor te analyseren onder de microscoop”, legt dr. Roberto Salgado uit. Hij is verbonden aan het laboratorium voor pathologische anatomie van Ziekenhuis Aan de Stroom (ZAS) en legt zich daarnaast intensief toe op onderzoek naar borstkanker.

Er is echter nog een belangrijk element dat in rekening moet worden gebracht bij het bepalen of iemand chemotherapie nodig heeft: het aantal immuuncellen. Dat toont de internationale studie aan die Salgado leidde. Die studie volgde 2.000 vrouwen met triple-negatieve borstkanker wereldwijd voor een periode van gemiddeld achttien jaar. De vrouwen werden geopereerd met of zonder bestralingstherapie, en kregen geen chemo.

“Het is voor het eerst dat een onderzoek vrouwen afkomstig van verschillende continenten over zo’n lange periode opvolgde”, legt Salgado uit. Hij richtte een internationaal consortium op dat vandaag meer dan 1000 leden telt waaronder 800 pathologen uit 58 verschillende landen. “Het is met dank aan dit consortium dat we over zo veel data beschikten.”

Weinig kans op herval

Uit het onderzoek blijkt dat er een groep van patiënten (27 procent) een immuunsysteem heeft met voldoende kankerdodende cellen. “Daardoor hebben ze ook zonder chemotherapie een zeer grote overlevingskans en slechts een kleine kans op herval.”

De immuuncellen (tumor-infiltrerende lymfocyten, of TILs) van deze patiënten zijn volgens de onderzoekers in staat om de kankercellen aan te vallen. Ze kunnen zich vanuit de bloedbaan naar een tumor verplaatsen, de kankercellen herkennen en vernietigen.

“Deze 27 procent van de patienten heeft bijgevolg weinig baat bij de opstart van chemotherapie”, zegt Salgado. “Ons onderzoek toont aan dat meer dan 96% van hen vijf jaar na hun operatie niet hervallen was.” Salgado hoopt nu dat zijn studie ertoe zal aanzetten om het TIL-niveau mee in rekening te nemen bij het bepalen van de behandeling van triple-negatieve borstkanker. “Patiënten met een groot aantal immuuncellen kunnen in samenspraak met hun arts alsnog beslissen om chemotherapie te krijgen. Die keuze blijft legitiem want er is altijd een kleine kans dat de tumor terugkeert. Maar chemotherapie is een behandeling die vaak zware bijwerkingen heeft. De informatie dat je als patiënt een gunstige overlevingskans hebt en chemo kan vermijden, is dus erg waardevol.”

Goedkope methode

Of een patiënt over een hoog aantal immuuncellen beschikt, kan de anatoom-patholoog gemakkelijk controleren door een weefselstaal onder een microscoop te bekijken. “Er zijn dus geen dure onderzoeken nodig. Wij hebben met andere woorden een eenvoudige en goedkope methode ontwikkeld die erg waardevolle informatie oplevert voor de behandelende artsen, een methode die wereldwijd, van Bangladesh tot Colombia kan worden toegepast.”

In het netwerk ZAS wordt de methode intussen al geïmplementeerd. “Ook enkele andere ziekenhuizen in het Antwerpse passen de methode toe, net als een aantal gespecialiseerde kankercentra wereldwijd. Het gaat stapsgewijs”, zegt Salgado. “Dat ons onderzoek eerder deze maand gepubliceerd werd in het gerenommeerde medische vakblad JAMA, zal onze methode hopelijk snel verder bekendmaken. Een vraag die elke patiënt met dit type borstkanker vanaf nu aan zijn behandelende arts moet stellen is: ‘Hoe zit het met mijn TILs, dokter?’”

© SHUTTERSTOCK Een dokter bekijkt een mammografie (röntgenfoto van een borst).