Op zoek naar de waarheid, 55 jaar na de crash
VN willen uitsluitsel over dood van secretaris-generaal Hammarskjöld
Morgen wordt bij de Verenigde Naties een resolutie ingediend die een einde moet maken aan 55 jaar van twijfels en complottheorieën. Die resolutie maakt een nieuwe onderzoekscommissie mogelijk die opheldering moet brengen over de vliegtuigcrash in 1961, waarbij Dag Hammarskjöld, toen VN-secretaris-generaal, omkwam. De fout van de piloot of een geplande aanslag in opdracht van de CIA en MI5? Ook een Belgische piloot wordt verdacht. Hammarskjöld was op 17 september 1961 vanuit Leopoldville - nu Kinshasa - op weg naar de Congolese provincie Katanga. Hij wilde er een staakt-het-vuren bereiken tussen Congo en Katanga, dat zich wilde afscheuren na de onafhankelijkheid. Terwijl Hammarskjöld voorstander was van een eengemaakt, onafhankelijk Congo, wilden de Engelsen, Amerikanen, Britten én Belgen het koper en vooral het uranium van Katanga’s mijnen veiligstellen. Onder andere een grote mijn van Union Minière dreigde in de handen van de Russen te vallen. Daarom werden Belgische huurlingen ingeschakeld om Katanga los te rukken van Congo. Hammarskjöld wilde bemiddelen. Maar zover zou het dus niet komen. Zijn vliegtuig stortte op 18 september neer op acht kilometer van de landingsbaan in Noord-Rhodesië, het huidige Zambia. Hammarskjöld kwam samen met 15 anderen om het leven.
Cover-up
Over de dood van de Zweed Dag Hammarskjöld (56) bestaan evenveel complottheorieën als over de dood van John F. Kennedy. Een kaping, een geplande aanslag van inlichtingendiensten of een stuurfout van de piloot? Een Zweedse
Ronderzoekscommissie was er, één jaar na de crash, snel uit. “Een fout van de piloot”, klonk het toen. Maar dat stond haaks op de getuigenis van Harold Julie. De Amerikaanse veiligheidschef overleed pas dagen na de crash in het ziekenhuis. Hij zei dat vlak voor het ongeluk lichtflitsen en een explosie te zien waren. Dat is ook het verhaal dat de Zweedse onderzoeker Göran Björkdahl de voorbije jaren te horen kreeg van lokale getuigen.
Het is dankzij die getuigenissen dat er nu opnieuw een onderzoek bij de VN komt. “Uiteindelijk vond ik twaalf erg goede getuigen, die min of meer hetzelfde vertelden. Ze zagen die nacht een groot toestel naderen, dat gevolgd werd door een kleiner. Daarna zagen ze een lichtflits, of vuur”, zei Björkdahl afgelopen zomer. De getuigen spreken ook tegen dat het wrak van het vliegtuig pas de volgende dag om drie uur ’s middags voor het eerst is geïnspecteerd. Inwoners zagen een paar uur na de crash al soldaten en agenten rond het toestel. Volgens Björkdahl is dan ook sprake van een grote cover-up.
Belgische piloot
Eén theorie spreekt van een Belgische piloot - een zekere Terbeuken of Beukels - die met een lichter
Vtoestel het vliegtuig met de VNtopman uit de lucht zou hebben gehaald. Minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) liet eerder dit jaar weten dat ons land in 2015 heeft meegewerkt aan een onderzoek. Experts wilden toen de Belgische archieven gebruiken om na te gaan wat ze konden terugvinden over de piloot. “België zal blijven samenwerken met de secretaris-generaal van de VN als tot een nieuw onderzoek wordt besloten”, aldus de minister.
Een andere theorie heeft het over dynamietstaven tussen de wielen van het vliegtuig. Bedoeling was dat ze zouden ontploffen vlak na het opstijgen. Maar dat is niet gebeurd. De informatie kwam aan het licht tijdens een onderzoek naar de misdaden tijdens de apartheid. Er zijn toen geheime documenten gevonden van de MI5, de CIA en een Zuid-Afrikaanse huurlingengroep. Allen Dulles, toen baas van de CIA, zou hebben verklaard dat “Hammarskjöld voor steeds meer problemen zorgde en uit de weg moest worden geruimd.”
Voor de nieuwe onderzoekscommissie zijn de uitdagingen in ieder geval enorm. Er is vooral technisch bewijsmateriaal nodig. Dat moet aantonen of het vliegtuig is ontploft, neergeschoten of neergestort. Een zware opdracht, 55 jaar na de feiten.
B