“Laat uw kind vuurtje stoken of in een boom klimmen”
Onderzoek UCLL en KU Leuven: kind dat risico neemt schat gevaar het beste in
Laat uw kind een zakmes hebben, in bomen klimmen of vuurtje stoken: ouders moeten hun kinderen meer risico’s laten nemen. Dat zegt een overheidscampagne van het Nederlandse expertisecentrum VeiligheidNL. Opmerkelijk, want enkele jaren geleden pleitten ze nog voor het omgekeerde. “Te voorzichtig zijn, is net gevaarlijker”, zeggen onderzoekers van UC Leuven-Limburg en de KU Leuven. “Dan worden kinderen ofwel te angstig ofwel overmoedig.” Even diep ademhalen. Een stap terug zetten. En tot tien tellen voor u “Pas op!” roept. Ook wanneer uw vijfjarige met zijn rolschaatsen een bergje af suist of uw zesjarige buiten een hamer heeft gevonden en ermee op een plankje slaat. De nieuwe campagne van VeiligheidNL vraagt niet weinig van overbezorgde ouders. Maar het motto luidt dan ook: ‘Met een beetje risico komen ze er wel’.
“Beter gevaar inschatten”
Bedoeling is dat ouders hun kroost meer laten rennen en klimmen of leren omgaan met gevaarlijke voorwerpen. Daardoor krijgen ze meer ruimtelijk inzicht, leren ze risico’s beter inschatten en krijgen ze zelfvertrouwen. De stichting beroept zich daarvoor op een reeks internationale studies, en dan vooral op Belgisch onderzoek, met name van hogeschool UC Leuven-Limburg (UCLL) en KU Leuven. Uit hun onderzoek bleek dat kinderen die riskante spelletjes doen, beter leren inschatten wat wel en wat niet kan, dan hun gepamperde leeftijdsgenoten. “We hebben een groep vierjarigen en een groep zesjarigen op school een paar maanden lang risicovollere activiteiten laten doen dan hun leeftijdsgenootjes”, zegt Ann Lavrysen van de onderzoeksgroep bewegingscontrole & neuroplasticiteit (KULeuven). “Onder begeleiding mochten ze bijvoorbeeld met fietsjes van een helling afglijden en ontdekken hoe ver ze daarin konden gaan. Of fruit snijden met een iets scherper mes. Achteraf bleek dat ze beter konden omgaan met risico’s dan de andere groep.”
De kinderen hadden geleerd gevaar in te schatten. “Terwijl een kind dat nooit iets mag, misschien minder goed met snelheid of hoogte kan omgaan. En een kind dat altijd een bot mesje heeft gezien, gaat zich misschien makkelijker pijn doen wanneer het een scherp mes uit de keukenla pakt en het verschil niet kent.”
Vak ‘risicovol spelen’
Het risicovollere spelen wordt volgend jaar al toegevoegd aan het nieuwe curriculum van de opleiding kleuteronderwijs aan de UCLL. “Vaak heeft ook de leerkracht de innerlijke reflex om direct te reageren als het er tijdens een spel iets wilder aan toegaat”, zegt opleidingshoofd Els Bertrands. “We leren studenten om dat niet te snel te doen, omdat ze zo hun eigen angsten kunnen projecteren op de kinderen. Uit een Duits onderzoek is ook gebleken dat overdreven veilige speelplaatsen net tot meer ongevallen leiden. De kinderen gaan zich dan vervelen en gaan dan juist gevaren opzoeken.”
Niet elk kind zal even ver willen of durven gaan. “Dat is niet erg”, zegt Ann Lavrysen. “Op dat moment moet je zeker niets forceren, maar misschien wel dingen aanreiken die het kind kan ontdekken.” Waar dat leren omgaan met gevaar nog het belangrijkste is, is in het verkeer, luidt het. “Kinderen die nooit met de fiets of te voet naar school mochten, kunnen later ook slechter het verkeer lezen. Ik laat mijn vierjarige dochter Nina al fietsen terwijl ik zelf naast of achter haar rijd. Ze kent de grenzen en beseft waarom ze op de stoep moet blijven of dat ze moet oppassen voor een snelle vrachtwagen. Maar als ouder is het natuurlijk niet evident om die zelfstandigheid zomaar te geven.” Belangrijke kanttekening: het is niet de bedoeling dat ouders of scholen zomaar alles laten gebeuren. “Begeleiding is belangrijk. Zodat je ook kan uitleggen waarom iets gevaarlijk is, bijvoorbeeld.”