Van woordenloze vogels en mensen

Op mijn blad staat niets, of toch bijna niets. Met elk woord dat ik schrijf wordt die eerste zin minder waar.

* * *

Ik zit buiten met gesloten ogen te zonnen. Wat van de wereld tot me doordringt bereikt me vooral via m’n oren.

Het eerste geluid dat zich uit een zee van klanken laat losweken, is het geroezemoes van auto’s – zolang de boomkruinen kaal staan en de wind uit het zuiden waait, blijft het gedreun een constante aanwezigheid op de achtergrond.

Het auto-geluid wordt gevolgd door het zachte trip-traptrip-trap van de klauwtjes van onze oude hond op de blauwe arduinsteen. Daarna is het de beurt aan de koorzang van lentevogels – van de olijke tjiftjafs, schaterende pimpelmezen, diepzinnige merels en in herhaling vallende vinken. Allen eensgezind in hun meerstemmigheid.

* * *

De woorden waarmee een column begint, scheppen verwachtingen, grenzen onderwerpen af van andere thema’s die aan bod hadden kunnen komen. Hoe verder de tekst vordert, hoe geringer de mogelijke richtingen die de verhaallijn nog uitkan.

Waar het uitzicht bij wijze van spreken eerst op oneindig stond, nadert de horizon en krimpt de hemel. Woorden vormen zich zoals stapelwolken – de lucht betrekt, het licht van de oorspronkelijke woordenloze toestand bereikt ons niet langer. Een exodus van alles naar niets – Adam en Eva verdreven uit het paradijs.

* * *

Op de Zweedse radio hoorde ik dat schrijver Torgny Lindgren overleden is – geen familie van de auteur van Pippi Langkous. Lindgren was lid van de academie die de Nobelprijs literatuur toekent. ‘Stoel Nr. 9’ is vrijgekomen. ‘Lindgren’ betekent ‘tak van een linde’. Ik heb een leraar uit Hoepertingen gehad die ‘Lindelauf’ heette. Naamverwanten.

Eerlijk gezegd had ik nog nooit van deze Zweedse auteur gehoord. Er zijn een achttal boeken van hem in het Nederlands vertaald. Ik ben nu met veel plezier zijn memoires aan het lezen. Lindgren beschikt over een indrukwekkende verbeeldingskracht, een innemend gevoel voor humor en ontwapenende zelfspot.

* * *

Mijn vijfde boek heette ‘De Hal’, het was een heel slecht boek.

Een van de uitgevers pakte het manuscript op en deed alsof hij erin bladerde.

Ja ja, Torgny, zei hij. Ja ja.

Hm zei ik. Daar zeg je zo wat.

‘De Hal’ zei een van hen. Een echt goede titel is het niet.

Nee, zei ik. Ik zou willen dat ik iets anders had kunnen verzinnen. Strikt genomen zouden boeken zich naamloos moeten kunnen redden. ‘De Hal’ zei de directeur. Dat zegt toch eigenlijk niets.

Nee, zei ik. Eigenlijk niet.

Torgny Lindgren (1938-2017), ‘Herinneringen’ (2010),

Vert. Lia van Strien, p. 84

* * *

Enkele dagen geleden hoorde ik iets op de radio over een componist die ‘onzichtbare muziek’ schreef – iemand uit de 17de eeuw geloof ik, zijn naam ben ik vergeten. Tijdens zijn concerten kreeg het publiek niets te zien, bovendien zaten de musici verborgen onder een podium waarop niets stond. De luisteraar mocht niet afgeleid

Door Frans BAERT

Aflevering nr. 1387 worden door dingen die niets met muzikale klanken te maken hadden. Muziek als totaalbeleving. Weinig te zien, alles te horen.

* * *

Weinig te zien, alles te horen. Dan denk ik ook aan Japanse haiku-gedichten. Hoe geringer het aantal woorden op een blad, hoe sterker een gedicht met zijn diepe waarheid kan raken.

* * * in het midden van het veld zingt een leeuwerik – van alles onthecht

Matsuo Basho(1644–1694), ‘Basho,The Complete Haiku’ (2008), Nr. 305

* * *

Wij kennen ze als tjiftjafs, pimpelmezen, merels en vinken. Bij het horen van die namen zal geen enkele vogel zich aangesproken voelen. Hetzelfde geldt ook in de andere richting – geen enkele piep uit een vogelbek die wij kunnen vertalen.

Woordenloze vogels – niet ‘woordeloze’ – noem ik ze. En toch, wanneer ze zingen ontwaakt er iets innigs in ons, de herinnering aan een groter geluk. Wij verstaan de vogels niet, maar wij begrijpen hen wel.

Bij mensen is het vaak precies andersom, wij verstaan hen wel maar begrijpen hen niet. Woorden onderscheiden, discrimineren, leggen verschillen bloot – eenheid wordt opgedeeld, verdeeld.

Het lied van de vogels is anders – een totaalbeleving zonder tegenstellingen, alles één. Het is de reisgids voor de terugkeer van niets naar alles, indien men bereid is woordenloze mens te worden.

Good luck en tot ziens.

Uw trouwe dienaar, F.B.