“We zijn wél links en flinks genoeg”
“We moeten onszelf niet aanpraten dat we niet links en flinks genoeg zouden zijn. Dat zijn we wél en dat zijn we altijd geweest. We moeten er alleen consequent naar handelen vanuit onze ideologische overtuiging. Dat betekent ook dat we moeten blijven vech
Bruno Tobback zit al rustig te genieten van een koffie wanneer we, nochtans perfect op tijd, onze opwachting maken in café Sport tegenover het station van Leuven. Het mag duidelijk zijn dat hij er wel vaker komt, hij kent zowat iedereen in het café. Wat meteen ook opvalt, is dat hij een baard laat groeien. “Wat vinden jullie ervan?”, wil hij weten. “Mijn vriendin vindt het mooi.” Tja, als zij het mooi vindt, wie zijn wij dan om iets anders te beweren.
U voelt zich duidelijk in uw sas met uw nieuwe leven als nietvoorzitter van de sp.a.
“Zo nieuw is dat nu ook weer niet. Ik was voorzitter, minister en fractieleider. Maar ik ben ook een hele tijd parlementslid zoals alle andere parlementsleden geweest. Het voordeel is nu dat ik me gemakkelijker kan organiseren. Als voorzitter of minister word je voor een stuk geleefd. Ik heb nu ook opnieuw tijd om mezelf in dossiers te verdiepen, waarbij ik zelfs de luxe heb om mijn dossiers te kiezen. Als voorzitter of minister moet je terugvallen op de samenvattingen van je medewerkers. Ministers en voorzitters doorkruisen het hele land, mijn actieterrein nu is Vlaams-Brabant. Landen moet zowat de verste verplaatsing zijn. En ook heel belangrijk: ik word ’s morgens niet langer wakker gebeld door de radio om commentaar te geven op wat er weer in een of andere krant staat. Ik heb dus niet te klagen.”
Niet opnieuw verkozen worden als voorzitter, was dat een klap?
“Toch wel een beetje. Mijn geluk was dat die verkiezingen net voor de grote vakantie van 2015 vielen. Ik heb dan maar meteen twee maanden vakantie genomen. Dat helpt.”
Dat zal wel. En toch. Als voorzitter is de partij een beetje uw kind en ineens ben je dat kind kwijt.
“Het is niet uw kind. Voor mij waren er vele voorzitters. Nu is John voorzitter en na hem zullen vele voorzitters volgen. Natuurlijk kan je als voorzitter of als minister iets doen. Je moet je afvragen wat je wil doen en kan doen. Als minister van Pensioenen heb ik mijn focus gelegd op het minimumpensioen en het verbeteren van de pensioenen voor vrouwen. Als voorzitter heb ik geprobeerd om het ideologisch vacuüm weer in te vullen dat was ontstaan na Steve Stevaert. We hebben toen een belangrijk ideologisch congres gehouden in Leuven en dat was een succes.”
Heeft u zichzelf opnieuw moeten heruitvinden na uw voorzitterschap?
“Maar neen. Politiek is altijd hetzelfde en altijd anders. Wat je dan moet doen, is jezelf een paar vragen stellen. Wat wil je doen? Heb je nog goesting? Heb je nog altijd hetzelfde engagement? Het antwoord was en is ja. Soms win je, soms verlies je. Zo gaat dat in de politiek en dat moet je accepteren. Het is niet omdat je eens verliest, dat je meteen je jas moet draaien. Uiteraard zou ik graag de hele wereld
veranderen. Maar je mag jezelf niet frustreren wanneer dat niet lukt. Voor ik in de politiek stapte, was ik advocaat. Als advocaat kan je heel veel doen voor één persoon en die is u daar dankbaar voor. Als politicus kan je weinig doen, maar je doet het voor heel veel mensen en die zijn daar veelal niet dankbaar voor. Ik kan zeggen dat ik een paar stenen heb verlegd. En soms had ik te korte armen.”
De sp.a deed het niet goed bij de verkiezingen van 2014. Het is de reden waarom er druk werd gezet op u. Maar de jongste peilingen zijn nog slechter voor uw partij. Een beetje een voldoening?
“Bah neen. Het is geen voldoening en zelfs geen geruststelling. Het is helemaal niet zo dat ik een fles zou kraken bij elke slechte peiling. De sp.a is immers mijn partij en zal dat altijd blijven. De sociaaldemocratie moet in Vlaanderen altijd goed zijn voor 20 procent van de stemmen. Ik heb dat niet gehaald. John op dit ogenblik ook niet. Maar het is nog lang tot de verkiezingen van 2019.”
Voorzitter John Crombez staat voor linkser en flinkser.
“Dat zijn twee vragen. Om het over dat flinkser te hebben, we zijn dat altijd geweest. We moeten onszelf niet wijsmaken dat we dat niet zouden zijn geweest. We zijn nooit laks geweest inzake asiel en migratie, we zijn het ook nooit geweest inzake veiligheid. Ik ken zelfs iemand die ontslag heeft moeten nemen omwille van zijn flinksheid.” Bruno Tobback heeft het over het ontslag van zijn vader Louis als minister van Binnenlandse Zaken nadat Semira Adamu, een Nigeriaanse asielzoekster, werd uitgewezen. Ze verzette zich hevig tijdens haar terugvlucht. Waarop een rijkswachter haar een kussentje voor de mond hield waarin ze stikte.
Voor u is de sp.a flinks genoeg.
“Absoluut. We hebben altijd gezegd waar het op staat. Dat moeten we blijven doen en er naar handelen. We hebben lang moeten vechten om te komen tot een scheiding van kerk en staat. We hebben lang moeten vechten voor rechten zoals abortus, echtscheiding, euthanasie en het homohuwelijk. Dat gaan we op geen enkele manier terugdraaien en dat moet voor iedereen duidelijk zijn. De wet primeert op welke geloofsovertuiging dan ook. Ook voor de moslimgemeenschap.”
Veel Vlamingen vinden dat we ons te soepel opstellen ten overstaan van de moslimgemeenschap.
“Dat is niet juist. Er is bij de bevolking veel angst voor de toekomst, mede als gevolg van de globalisering en de digitalisering. Die angst wordt geventileerd, vaak wordt daarbij de moslimgemeenschap op de korrel genomen. Ik ben nu veel onder de mensen. Van mijn contacten weet ik dat wie tegen de moslims fulmineert, veelal kwaad is om iets anders. We hebben vooral meer vooruitgang nodig. Dan hebben we opnieuw iets om te verdelen. Als socialisten moeten we duidelijk maken waar de vooruitgang zit.”
Daarmee zitten we bij het regeringsbeleid. De sp.a moet in haar oppositie tegen de regering linkser worden.
“Als oppositiepartij moeten we meer doen dan enkel maar klagen. Nu, dat moet ook en we zijn er perfect in geslaagd om duidelijk te maken dat de facturen voor openbaar vervoer, voor onderwijs en kinderopvang, voor water en elektriciteit fors de hoogte in zijn gegaan.”
Omdat nu de subsidies voor zonnepanelen moeten betaald worden die de vorige sp.a-ministers
van Energie gul hebben uitgedeeld.
“Ik ga niet ontkennen dat kosten uit het verleden moeten worden terugbetaald. Het is wel de vraag hoe dat moet gebeuren. De Turteltaks is onrechtvaardig omdat de taks voor iedereen dezelfde is, zonder rekening te houden met het verbruik en de koopkracht van de gezinnen.”
Dat is klagen. Waar is het voorstel van de sp.a?
“Huidig Vlaams minister van Energie Bart Tommelein wil de distributienetbeheerders Eandis en Infrax fusioneren. Dat kan de totale elektriciteitsfactuur met 100 miljoen euro drukken. Ik heb een veel beter voorstel. De gemeenten zijn eigenaars van het distributienet en laten dat voor hen beheren door Eandis of Infrax. Die rekenen daar kosten voor aan die men terugvindt op de elektriciteitsfactuur. Maar ze rekenen meer aan dan ze aan kosten maken. Men zou dat de winst kunnen noemen die ze vervolgens in de vorm van dividenden uitkeren aan de gemeenten. In feite zijn dit belastingen. Het zorgt ook voor structuren, mandaten en zitpenningen waar de laatste tijd veel om te doen was. Mijn voorstel
Het is niet zo dat ik een fles kraak bij elke slechte peiling. De sp.a is mijn partij en zal dat altijd blijven Onze bouwvakker is terecht bang als hij zich afvraagt of hij straks net als zijn Poolse collega in zijn camionette zal moeten slapen om te kunnen overleven
is dat de Vlaamse regering alle aandelen - die uiteraard een bepaalde financiële waarde hebben - van alle Vlaamse gemeenten in dit distributienet overneemt. En dat de Vlaamse regering de gemeenten compenseert door (een deel van) hun schulden over te nemen in verhouding tot hun aandelen in het distributienet. Het voordeel is dat men functies kan schrappen en de beheerskosten onder controle kan krijgen. Dat er geen winsten meer moeten worden gemaakt om dividenden te betalen. Dat er geen structuren, mandaten en zitpenningen meer nodig zijn. En dat de gemeenten minder schulden hebben zodat ze gemakkelijke het hoofd kunnen bieden aan de pensioenlasten waar ze voor staan. Zo’n overname is ook zinvol op een ogenblik dat we evolueren van klassieke elektriciteitsdistributie naar slimme netwerken, slimme meters en zelfproductie.”
De sp.a ondervindt aan de linkerzijde alsmaar meer concurrentie van Groen en nu ook PVDA. “Wij zijn het nieuwe links”, zegt Kristof Calvo van Groen.
“Het politieke landschap is constant in beweging. Daarin moeten we onze eigen plaats verdedigen, ook ten opzichte van de andere linkse partijen. Peter Mertens kan goed boeken schrijven en Kristof Calvo kan het goed uitleggen. Maar waar zijn hun voorstellen? Mijn vaststelling is dat er wel verschuivingen zijn tussen de linkse partijen, maar dat ze er allemaal samen niet op vooruitgaan.”
Hoe komt dat?
“Het heeft vooral te maken met het huidige klimaat van angst voor de toekomst als gevolg van de globalisering. Wie schrik heeft voor de toekomst, stemt rechts. Die onrust wordt dan nog eens extra versterkt door acute problemen zoals het terrorisme. Wat me nog het meest bekommert wanneer ik naar de hele Europese politiek kijk, is dat er veel extreemrechtse voorstellen zijn die nu door centrumrechtse partijen worden overgenomen. Dat is geen hoopgevende evolutie.”
De globalisering als fout van alles.
“Men zegt wel eens dat de mensen het niet begrijpen. Ik zeg u, iedereen begrijpt de gevolgen van de globalisering. De hoogopgeleiden zijn de grote believers in de globalisering, want ze weten dat ze nu overal goed geld kunnen verdienen. De bouwvakker daarentegen ziet dat zijn job wordt overgenomen door een sociaal gedumpte Pool waar men geen sociale zekerheid voor betaalt en die ook nog eens zo weinig verdient dat hij in zijn camionette moet slapen. En dus is onze bouwvakker terecht bang, want hij vraagt zich af of hij straks ook in zijn camionette zal moeten slapen om te kunnen overleven. De kloof tussen retoriek en wat er gebeurt op het terrein, wordt angstwekkend groot. Ik maak een vergelijking. De roamingkosten worden aangehouden om de investeringen van de Proximussen van deze wereld veilig te stellen. Waarom kan men dan ook niet de sociale zekerheid voor de mensen veiligstellen? Ook het argument dat de totale tewerkstelling toeneemt, snijdt geen hout. Dat is juist, het gaat wel om slecht betaalde en veelal interimjobs. Daar kan een mens geen toekomst mee opbouwen. De grote uitdaging waar we voor staan, is hoe we onze samenleving bijeenhouden. Een beetje meer economische groei zou ons helpen. Maar wij als socialisten moeten vooral werk maken van een rechtvaardige verdeling. We moeten daar heel consequent in zijn. Zowel wanneer we in de meerderheid zitten als in de oppositie. Niet zoals de PVDA in Nederland waar de partij eens in de regering net het tegenovergestelde deed van wat ze had beloofd. Logisch dat je dan de verkiezingen verliest. Want Nederland mag er dan al budgettair en economisch beter voor staan, de gewone man is erop achteruitgegaan. We zien nu hetzelfde in ons land. De regering laat met opzet de begroting ontsporen om daarna in de sociale zekerheid te kunnen snoeien. Daar moeten wij als socialisten een punt van maken in plaats van intern te discussiëren over linkser en flinkser.”
Mist de sp.a een charismatische figuur zoals Raoul Hedebouw om het verschil te kunnen maken langs links?
“Ik hoor wel eens dat we een rooie Dedecker zouden kunnen gebruiken. Ik stel vast dat hij niet langer in het parlement zit. We hebben Steve Stevaert gehad. Geen kwaad woord over Steve, hij was mijn vriend. Het zorgde enkel voor kortstondig succes. Wat wij nodig hebben, dat zijn kiezers. En die kunnen we alleen krijgen door een verhaal te hebben en dat vanuit onze ideologische overtuiging met hand en tand te verdedigen. Ook wanneer de wind uit de andere richting waait.”
Hoe kijkt u naar de nakende verkiezingen?
“De gemeenteraadsverkiezingen van 2018 en de parlementsverkiezingen van 2019 zijn in feite één grote verkiezing omdat er amper zes maanden tussen ligt. 2018 zal bepalend zijn voor 2019 en het is dus belangrijk om het goed te doen in 2018. We zullen volgend jaar dus heel sterke lijsten moeten maken en zorgen dat we een heel sterk verhaal hebben. Dat moet kunnen. We hebben bewezen dat we steden en gemeenten sterke kunnen maken. We zijn nog altijd in staat om iets op punt te zetten en zaken te keren.”
U bent geen kandidaat-burgemeester in Leuven.
Er is wel een verschuiving tussen de linkse partijen, maar allemaal samen gaan ze er niet op vooruit
“Wie zou er niet graag burgemeester van Leuven worden. Maar na 24 jaar een Tobback zou het niet zinvol zijn om die door een andere Tobback te vervangen. Ik heb trouwens geen goesting om campagne te voeren in de schaduw van mijn vader. Want wat ik ook zou doen of zeggen, men zou zich toch altijd afvragen of het mijn idee is dan wel dat van mijn vader. Daarom ben ik geen kandidaat. Ik zal wel op de lijst staan en die volop steunen.”