Vader van de Duitse en Europese eenmaking
Helmut Kohl (1930-2017)
Hij was de man die Angela Merkel “das Mädchen” noemde en die opzij gedwongen werd omdat zijn partij duistere giften kreeg. Maar hij zal vooral de geschiedenis ingaan als de Kanselier van de Eenheid, die in 1990 Oost- en West-Duitsland, gescheiden sinds het eind van de Tweede Wereldoorlog, herenigde. Helmut Kohl overleed vrijdagochtend op 87-jarige leeftijd in zijn woning in het Duitse Ludwigshafen. Kohl was zestien jaar lang bondskanselier van Duitsland, nog steeds een record. In 1989 was Helmut Kohl al zeven jaar kanselier van de Duitse Bondsrepubliek en niet erg populair. Hij gold niet als een intellectuele hoogvlieger en er werd al eens gelachen met zijn nogal boerse accent. Toen op 9 november 1989 de Berlijnse Muur viel was hij op staatsbezoek in Polen. Hij vloog meteen terug en wist in de komende maanden – door handig manoeuvreren – de toenmalige vier mogendheden die nog steeds een vinger in de pap hadden in het verdeelde Duitsland, zover te krijgen dat ze instemden met een hereniging van BRD en DDR.
Eenmaking
Nochtans was van de vier aanvankelijk alleen de Amerikaanse president George Bush senior gewonnen voor Duitse hereniging. De Franse president François Mitterrand, de Britse premier Margaret Thatcher en Sovjetleider Michaïl Gorbatsjov beschouwden een hereniging van beide Duitslanden als een gevaar voor de vrede in Europa. Maar door zijn goede persoonlijke relaties met alle drie wist Kohl hen toch te overhalen. Ook in West-Duitsland was de hereniging niet onomstreden, omdat iedereen wist dat de OostDuitse economie een puinhoop was en dat West-Duitsland voor de kosten zou moeten opdraaien. Toch slaagde Kohl erin om in juli 1990 een economische unie tot stand te brengen, en op 3 oktober 1990 de hereniging. En Kohl verenigde niet enkel Duitsland. Samen met Mitterrand was hij ook de drijvende kracht achter de Europese eenwording. Beide staatsmannen gelden als de vaders van het Verdrag van Maastricht waarbij in 1992 de Europese Unie werd opgericht. In dat verdrag werd ook beslist de euro in te voeren als gemeenschappelijke Europese munt, eveneens een gevolg van de Duitse hereniging. Met de invoering van de euro – en het opgeven van de sterke Duitse mark – kon Helmut Kohl de Franse angst voor een te zware hegemonie van Duitsland in Europa bezweren.
Motie van wantrouwen
Voor hij in de federale Duitse politiek stapte was Kohl van 1969 tot 1976 minister-president van de deelstaat Rijnland-Palts. In 1976 stapte hij over naar de Bundestag, het federale parlement. In 1982 werd Kohl kanselier zonder verkiezingen. Hij overtuigde de liberale FDP, coalitiepartner van de toenmalige sociaaldemocratische kanselier Helmut Schmidt, van kamp te wisselen, en
bracht Schmidt ten val door een ‘constructieve motie van wantrouwen’ te laten stemmen in het parlement.
Het was de enige keer in de Duitse geschiedenis dat dit gebeurde. Kohl was de laatste Duitse kanselier die de Tweede Wereldoorlog bewust heeft meegemaakt. Kohl was bij zijn aantreden in 1982 ook de jongste kanselier ooit. Zijn laatste jaren bracht Kohl door in een rolstoel. Hij kon ook nog moeilijk praten. In 2008 was hij zwaar gevallen en had hij een schedelbreuk opgelopen. Zijn hersenen liepen averij op en sindsdien werd hij verzorgd door zijn tweede vrouw, Maike Richter, die 34 jaar jonger was dan hij. Zij hielp hem te eten, schermde hem af voor de buitenwereld en beheerde zijn zaken.
“Hij imponeerde, door zijn verschijning en door zijn politieke kracht”, zegt oud-secretaris-generaal van de NAVO Willy Claes, naast Wilfried Martens zowat de enige Belg die Kohl rechtstreeks mocht bellen. “Met hem geen protocollair gedoe. Hij was rechtdoorzee, liet direct weten waar hij naartoe wilde.”