“Ouder worden is gewoon zalig”
Gedragsbioloog Mark Nelissen geeft tips voor een gelukkige oude dag
”Ouderen wachten nog mooie dagen”, voorspelt gedragsbioloog Mark Nelissen. Sociale media, het wegvallen van het taboe rond seksualiteit bij ouderen en gigantische stappen vooruit in de geneeskunde en seniorenzorg gaan voor een goede en lange oude dag zorgen. In zijn nieuwste boek ‘Eindelijk oud’ geeft hij tips over hoe je zalig oud wordt.
De angst om ouder te worden, is begrijpelijk, maar ook onterecht. Tenminste, dat probeert gedragsbioloog Mark Nelissen, professor emeritus verbonden aan de Universiteit Antwerpen, op een geheel wetenschappelijke manier aan te tonen in zijn nieuwste boek. “Ouderen moeten niet meer per se een status nastreven. Dat stormachtige en vermoeiende gedoe kunnen we achter ons laten. En dat is zalig. Dat moet het uitgangspunt zijn.”
U voorspelt dat ouderen nog mooie dagen te wachten staan. Waaruit leidt u dat af?
“Alles evolueert zo snel. De techniek, de geneeskunde... de senioren van morgen gaan daar veel profijt en plezier uit halen. Het gaat hun leven veel makkelijker maken dan het tot nu toe was. Een goed voorbeeld is Facebook. Dit sociale medium is ooit ontwikkeld voor jongeren. Maar intussen heeft het zijn nut bewezen bij ouderen die slecht te been zijn. Dankzij dit forum kunnen ook zij sociale contacten onderhouden. En precies die interactie met andere mensen is een middel om de vereenzaming tegen te gaan en langer te leven.”
Een brede vriendenkring, familie, een partner,... maken dus dat iemand ouder wordt?
“De genen zijn bepalend. Daar kunnen we niet omheen. Iemand die geen genen heeft om 100 jaar te worden, haalt die leeftijd niet. Maar door contact te houden met andere mensen, ga je wel wat langer leven. Daarom: ga bij verenigingen, doe vrijwilligerswerk of help anderen, binnen de familie of daarbuiten. Zorg dat je een doel voor ogen hebt zodat je bezig blijft. Een mooi initiatief is het pleeggrootouderschap. Veel grootouders halen levenslust uit de zorg voor hun kleinkinderen. Maar bij gebrek aan kleinkinderen kan je ook voor andere kinderen gaan zorgen. Ik denk dat deze vorm van zorg meer en meer gaat gebeuren.”
Blijf bezig is de boodschap. U lijkt me een voorstander van langer werken. Waarom?
“Omdat met plezier gaan werken een garantie op langer leven is. De sociale contacten, de beweging, de prikkels: het is zo belangrijk. Stilstaan is achteruitgaan. En als de professionele carrière dan toch is afgelopen, zoek dan een nieuwe uitdaging. Ja, dat kan in de tuin werken zijn. Maar niet omdat je ineens tijd genoeg en niets anders te doen hebt. Ook ouderen mogen ambitieus zijn. En met de ambitie om veel te leren van planten en zo de mooiste tuin van België aan te leggen is niets fout. Dat is een waardevolle doelstelling voor je leven. We moeten echt afstappen van het idee dat het leven grotendeels voorbij is als je de zestig bent gepasseerd. Integendeel, het begint dan pas.”
Onderweg in het boek vermeldt u ook dat een stabiele relatie levensverlengend werkt.
“Klopt. Koppels leven langer dan alleenstaanden. De verklaring: het sociale contact, het zorgen voor elkaar, maar niet te vergeten ook seks. Ouderen die vrijen, het blijft een taboe. Maar het is gezond. Wist je dat ouderen meer vrijen dan jonge mensen? Gewoonweg omdat ze meer tijd hebben. Alleen, daar wordt niet over gesproken. Het rampetampen dat gebeurt als je 20 of 30 bent, is op een bepaalde leeftijd wel wat minder. Maar daar komen andere dingen voor in de plaats. Lieve woordjes, aanrakingen, intimiteit. De seks wordt gewoon wijzer.”
De lust neemt dus niet af naarmate de leeftijd hoger wordt?
“Een vrouw heeft er minder behoefte aan. Daarom voor hen een tip: zorg dat die binding blijft. Dat is zeer belangrijk. Van uitstel komt afstel en uiteindelijk verdwijnt de zin in seks. Het is te vergelijken met een dieet. Als je niet meer eet, verdwijnt de honger. En dan komen de problemen. Partners groeien uit elkaar, scheiden op latere leeftijd en leven minder lang.”
En de mannen, zijn die op hun zestigste of zeventigste nog altijd even viriel?
“Jonge mannen willen - zij het onbewust - vooral hun genen doorgeven. Bij hun vaste partner en als het even kan ook nog bij andere vrouwen. Daarom zijn ze ook meer dan vrouwen op overspel gefocust. Op hun oude dag valt dat voortplantingsaspect weg. Oké, in theorie kunnen ze nog kinderen verwekken. Maar de behoefte is veel minder. Alleen, die gezonde seksuele interesse bij mannen blijft bestaan. En dankzij de sociale media wordt het alsmaar makkelijker om een partner-voor-één nacht te vinden. Wie wil kan op eender welke leeftijd seks hebben. En dat valt alleen maar toe te juichen, want seks maakt dat je langer leeft.”
Als ze veilig vrijen, heb ik begrepen.
“In mijn boek verwijs ik naar een Nederlandse studie waaruit blijkt dat senioren nog te vaak onveilige seks hebben. Omdat de angst voor een ongewenste zwangerschap bij buitenshuis vrijen wegvalt, vergeten ze voorbehoedsmiddelen te gebruiken. Gevolg: meer soa’s bij vijftigplussers dan verwacht. Hier in België is dit fenomeen nog niet onderzocht. Maar als het er nog niet is, komt het ook. Een tip: gebruik altijd een condoom. Ook al ben je al een dag ouder.”
Ouder, wanneer ben je dat precies?
“Daar is een eenvoudige wiskundige formule voor: je bepaalt zelf hoe oud je je voelt. Maar een scharniermoment is toch rond de 60 jaar. Omdat rond die periode de meeste mensen stoppen met werken. Eindelijk oud. Zalig”
U laat het als een feest klinken, terwijl de meeste mensen het net met dat ouder worden heel moeilijk hebben.
“Dat heeft alles te maken met de tijdgeest. In vroegere samenlevingen hadden de ouderen de wijsheid in pacht.
Ouderen vrijen meer dan jonge mensen. Het rampetampen dat gebeurt als je 20 of 30 bent, is op een bepaalde leeftijd wel wat minder, maar daar komen andere dingen voor in de plaats
Mark Nelissen
Zij zorgden dat de kennis werd overgedragen van generatie op generatie, ze kregen er respect voor. En sinds een paar decennia, het is echt niet langer, krijgen we dat grijs is wijs niet meer verkocht en hebben de mensen angst om ouder te worden.”
Al die middeltjes om er jonger uit te zien, hoeven dus niet?
“De eeuwige jeugdigheid bestaat niet. Er kan tegenwoordig al veel, maar het stopt ooit. Een vrouw van boven de zestig die eruit ziet als eentje van dertig, hoeft niet. Alles kan opgetild worden. Maar bij een jonge vrouw zijn de stevige billen een signaal dat zegt: ik
ben klaar om moeder te worden. Als zestiger met diezelfde billen, geef je een fout signaal. Dan mag het al wat hangen. Zo geef je een teken: ik ben klaar om oma te worden. Het is een andere vorm van schoonheid die mannen op leeftijd leren waarderen. Zij zijn tenslotte niet meer op zoek naar een vrouw die moeder wil worden.”
Je moet je dus neerleggen bij de wetten van de zwaartekracht en proberen op een leuke manier ouder te worden?
“Die angst om ouder te worden, ik begrijp die helemaal. Hoe meer je weet, hoe sneller je bang wordt en de gevaren ziet. Die jeugdige impulsiviteit is weg. Alleen moeten we ons niet laten leiden door die angst. Er is nog zoveel moois te beleven als je de leeftijd van 60 bent gepasseerd.”
Het is dus zo’n beetje als rode wijn, die wordt ook beter met de jaren?
“De geneeskunde evolueert ongelooflijk snel. Intussen worden er al proeven uitgevoerd om menselijke organen zoals een pancreas of nier via een foetus van een varken te laten groeien om ze in een later stadium te transplanteren, zijn er honden die kanker kunnen opsporen en de dieetleer ontwikkelt zich ongelooflijk snel. In het onderzoek van de bacteriën in de darmen heb ikzelf bijzonder veel vertrouwen. Het zal nog een heel ander beeld vormen van ons lichaam en gedrag. Maar ook van ziektes. Ik ben ervan overtuigd dat we ons over 20 jaar afvragen in welke middeleeuwen we in 2017 leefden qua voedingsleer. De kwaliteit van het leven voor een oudere gaat nog veel beter worden in de Westerse wereld.“
Conclusie: we gaan met z’n allen de kaap van de 100 vlot halen?
“Inderdaad. We gaan sowieso allemaal ouder worden. Dat hoort bij de ontwikkelingen. Twee collega-biologen hebben een weddenschap afgesloten. De ene denkt dat de eerste mens die de kaap van 150 jaar haalt, intussen is geboren. De andere gelooft het niet. De twee hebben onlangs geld in een fonds gestopt. De nakomelingen van de winnaar krijgen al het geld. Wie gelijk heeft, zal ikzelf nooit weten. Maar een van de families zal veel geld krijgen, dat weet ik al wel.”
Denkt u dat de mensheid daarop zit te wachten?
“Nee, op die 150 jaar niet. Dat is sensatie. Maar dat meer en meer mensen 100 jaar worden, lijkt me wel realistisch. Alleen is het nu een kwestie dat het onderzoek zich toespitst op hoe die winst ook goede jaren kunnen worden. En dat wanneer de tijd is gekomen, we daarover ook zelf kunnen beslissen. Wanneer iemand die alleen maar pijn heeft, vraagt om te sterven, zijn wij als mensheid verplicht die vraag in te willigen.”
En wat met het brein. Dat blijft toch ook niet eeuwig jong?
“Vergis je niet. Het brein van iemand die 60 is, werkt beter dan dat van iemand van 20. Senioren kunnen beter analyseren en synthetiseren door hun rijke database. Oké, ze vergeten als eens wat meer. Maar door veel boeken te lezen, hou je de geest scherp. Het is veel beter dan sudoku’s of kruiswoordraadsels die worden gepromoot om het brein te trainen.”
We weten nu hoe we meer goede jaren aan onze oude dag kunnen toevoegen. Maar wat met geluk?
“Dat is oh zo belangrijk. Momenteel stoppen we onze oudjes nog te veel in een serviceflat of rusthuis. Mensen die jarenlang een schitterende carrière hebben gehad, moeten nu ineens gaan luisteren en regeltjes volgen. Dat werkt heel afstompend en is voor veel mensen daarom ook een laatste klap. Gelukkig worden ze daar niet van.”
Maar die rusthuizen zijn gewoon van deze tijd.
“Klopt, maar het kan ook anders. De beste voorbeelden zijn cohousing, zoals in Engeland, of beter nog, het ZweedseT. Dat zijn rusthuizen waar de bewoners inspraak hebben in het beleid. De mensen leven er nog, ze worden niet geleefd. En daar moeten we naar toe. De ouderen moeten opnieuw in ere worden hersteld. Het zijn geen baby’s die we moeten bemoederen. Zolang ze kunnen, laat ze de dingen zelf regelen. Geef ze inspraak. Ze zijn daar wijs genoeg voor.”
Is dat wat u met uw boek wil bereiken?
“Ik zou graag zien dat ouderen opnieuw op onze standaardinstellingen leren vertrouwen. Dat ze ook in die tweede fase van hun leven nog zeer waardevol kunnen zijn, fundamentele dingen kunnen bijdragen aan de maatschappij en dat vooral op een prettige manier. Als ik dat met dit boek kan bereiken, is er al winst.”
Tenslotte, het begint hier al aardig vol te raken. En dat wordt er niet beter op als we allemaal veel ouder worden.
”Klopt, er is een probleem. Er zijn al te veel mensen en er komen er nog altijd bij. Daar moeten oplossingen voor worden gezocht. Maar dat is niet aan de gedragsbiologen. Dat is stof voor sociologen. Ik kan daar geen antwoord op geven.”