Rutte III eindelijk in het zadel
Recordformatie levert Nederland wankel kabinet op
Na zeven maanden is het er dan: het Nederlandse kabinet dat eigenlijk niemand wilde. “Vertrouwen in de toekomst” luidt de titel van het gisteren beklonken regeerakkoord. Of het verstandshuwelijk van rechts- en links-liberalen, christendemocraten en christelijke conservatieven lang standhoudt, met zijn Kamermeerderheid van één zetel, blijft de vraag. Want juist aan vertrouwen tussen de partners schort het nogal, bleek in de moeizame formatie van Rutte III. De nieuwe Nederlandse regering Rutte III is geen liefdeskindje. De vier partners in de coalitie, die gisteren de allerlaatste hand legden aan hun regeerakkoord en het ook presenteerden aan hun fracties, zijn in elkaars armen gedreven door de kiezers. De VVD van premier Mark Rutte won de stembusgang op 15 maart en belette dat Geert Wilders’ PVV de grootste partij in de Tweede Kamer werd, zoals de peilingen lang hadden voorspeld.
Met de PVV van Wilders wilde niemand meer onderhandelen. De Partij van de Arbeid, door de kiezers zwaar afgestraft voor haar samenwerking met de VVD (19% stemmenverlies, gezakt naar nog geen 6%), wilde begrijpelijkerwijs enkele jaren bekomen in de oppositie. En de radicaal-linkse SP wou niet in een kabinet met de VVD. In een eerste fase werd gesleuteld aan een coalitie van VVD, CDA, D66 en GroenLinks, een centrumlinks kabinet. Op 15 mei zaten de gesprekken muurvast wegens onoverbrugbare verschillen over klimaaten migratiebeleid (met name door de opstelling van GroenLinks-aanvoerder Jesse Klaver, een van de verkiezingswinnaars). Twee dagen later begon de zoektocht naar een akkoord tussen VVD, D66, CDA en de ChristenUnie (CU). Na 208 dagen (op de dag af de langste Nederlandse formatie ooit) is het zover. De fracties van CDA, CU en D66 stemden al in met het akkoord, VVD was bij het ter perse gaan van deze krant als enige de voorstellen nog aan het bestuderen.
Winnaars/verliezers
De winnaars van het akkoord zijn volgens huidig en aanstaand premier Rutte de middengroepen. Na de crisis en alle daarop volgende inspanningen is het de bedoeling dat zij er beter van worden, met name door lastenverlaging. Het uit die maatregelen resulterende gat van 6 miljard in de Nederlandse schatkast wordt gevuld met een verhoging van het laagste btw-tarief van 6 naar 9 procent.
Een deel van de VVD-aanhang – de vermogenden – zal dan weer niet zo blij zijn met het akkoord wegens maatregelen zoals de herinvoering van de belasting voor mensen die hun hypotheek volledig afbetaald hebben. Ook het versneld afbouwen van de hypotheekrenteaftrek en zeker de verhoogde belasting op zeer dure huizen, vallen slecht in die hoek. Geert Wilders schoot gisteren al op de VVD (die in het verleden juist opkwam voor de huizenbezitters) door haar op Twitter de “partij van de onbetrouwbare dieven” te noemen.
Identiteit
Ook voor de aanhang van het links-liberale D66 is het akkoord slikken. Ethische D66-wensen zoals verruiming van de euthanasiewet stuitten al in een vroeg stadium op het verzet van de CU-calvinisten. Ook de herinvoering van het souteneursverbod en de registratieplicht voor prostituees zijn CU-eisen. Het CDA onder Sybrand Buma zet dan weer sterk in op identiteitspolitiek. Zaken zoals het aanleren van het Wilhelmus op school zitten in het akkoord, ondanks de honende ontvangst in de media. Nog een conservatieve (CDA-)eis: anderhalf miljard meer voor Defensie.
Risico
Het akkoord mikt verder op de post-Brexit-toekomst. Met maatregelen zoals de afschaffing van de dividendbelasting en het lagere tarief voor de vennootschapsbelasting lonkt het naar buitenlandse investeerders en bedrijven. De vraag is echter of Rutte III de tijd krijgt voor de uitwerking van al die plannen. De coalitie heeft één zetel op overschot in de Tweede Kamer. D66, CDA en CU zullen ook het lot van de PvdA willen vermijden: loyaal regeringspartner van de VVD tot het einde (van het langst zittende Nederlandse kabinet) en daarna voor de trouwe dienst bedankt met een afstraffing in de stemhokjes. Tijdens de moeizame onderhandelingen bleek ook al dat het vertrouwen tussen de vier partijen niet bepaald van schokbeton is.