Meer vrijheid bij erfenis
Notarissen overstelpt met vragen, congres over nieuw erfrecht in PXL
Notarissen worden de laatste maanden overstelpt met vragen over het nieuwe erfrecht. Dat de nood aan informatie groot is, werd vrijdag ook duidelijk op een studiedag aan de PXL, waar een rist experten het nieuwe erfrecht uitvoerig toelichtten aan ruim 150 notarissen, juristen en advocaten. “Nog voor ze overlijden krijgen mensen binnenkort veel meer keuzevrijheid en zekerheid om te beslissen hoe ze hun erfenis willen invullen. het nieuwe erfrecht is ook eenvoudiger en zal het heel wat conflicten vermijden”, zegt Liesbeth Wellens, opleidingshoofd rechtspraktijk aan de PXL. Op 1 september 2018 vervangt het nieuwe erfrecht de huidige wettelijke regels die nog grotendeels dateren uit de tijd van Napoleon. Wij hebben de vijf belangrijkste wijzigingen voor u samengevat. De meest logische oplossing voor erfeniskwesties is gaan samenzitten met uw erfgenamen en een verdeling afspreken. Maar dat kan vandaag niet omdat elke overeenkomst nietig is op het moment dat u sterft.
Vanaf september kunnen ouders met een ‘familiepact’ een allesomvattende deal met hun gezin sluiten. Dat moet wel bij de notaris gebeuren. De mogelijkheden worden oneindig. Nieuw samengestelde gezinnen kunnen regelen dat de stiefkinderen evenveel erven als de kinderen, dat een zorgbehoevend kind meer krijgt, of dat alle kinderen afstand doen van de erfenis en het geld rechtstreeks naar de kleinkinderen vloeit. Met zo’n familiepact kunnen ouders dus gerust zijn dat de kinderen na hun overlijden niet in een juridische strijd over de erfenis verwikkeld raken. De wetgever vindt dat uw echtgenoot en uw kinderen altijd recht hebben op een minimumdeel van uw nalatenschap (de reserve). Die bedraagt de helft van uw nalatenschap als u één kind heeft, 66 procent bij twee kinderen en 75 procent bij drie kinderen. Het overige vrij te besteden deel schenkt u aan wie u wil. Dit systeem is erg vervelend voor ouders van nieuw samengestelde gezinnen. Daarom wordt het vrij te besteden deel vanaf september op de helft van de nalatenschap vastgelegd, ongeacht het aantal kinderen. De reserve en het vrij te besteden deel zijn de som van wat er over is op de dag van het overlijden min alle schulden, plus alle schenkingen die de overledene tijdens zijn leven deed.
Een voorbeeld: u schonk in 1995 een flat ter waarde van 150.000 euro aan uw zoon Frank. Uw dochter Veerle kreeg 150.000 euro cash geld. Bij uw overlijden is de waarde van die flat gestegen tot 200.000 euro. Vandaag zal Frank de helft van die meerwaarde (25.000 euro) aan Veerle moeten betalen, wat er toe kan leiden dat Frank die flat noodgedwongen moet verkopen. Vanaf september zal de waarde van alle goederen worden bepaald op de dag van de schenking (met indexering tot aan het overlijden), zodat Frank die 25.000 euro niet meer moet ophoesten. Wie kinderloos sterft maar wel samenwoont met een partner, ziet de helft van zijn erfenis vandaag nog altijd naar zijn ouders gaan. Die kunnen dan bijvoorbeeld de helft van de woning opeisen, wat bijzonder pijnlijk is voor de nog levende partner.
Vanaf september zal u in een testament kunnen beslissen om uw ouders te onterven. Een kwart van de nalatenschap kan wel nog altijd aangesproken worden als de ouders zorgbehoevend worden. Een kind volledig onterven zal niet kunnen. Wanneer iemand overlijdt, krijgt zijn of haar partner vandaag levenslang vruchtgebruik van de gezinswoning en van de helft van de nalatenschap. Dat kan tot pijnlijke toestanden leiden. Als uw vader u bij leven een flat heeft geschonken kan zijn nieuwe vrouw het vruchtgebruik ervan komen opeisen op het moment dat uw vader sterft.
Dat verandert: op al wat de erflater heeft weggeschonken vóór hij hertrouwde, zal een nieuwe partner geen aanspraak meer kunnen maken. Bij de aankoop van een woning laten heel wat wettelijk samenwonenden de notaris een akte opstellen dat het huis bij overlijden van een partner, naar de overblijvende partner gaat. Maar die aktes zijn niet helemaal waterdicht, waardoor de familie van de overledene alsnog de woning kan opeisen. Daar wordt in september komaf mee gemaakt.