Virgo fortis

Stil hangt het lichaam aan het kruis. Een voorstelling, op het eerste gezicht zo vertrouwd dat het anders-zijn zich slechts bij nader toezien, sensatievrij, onthult.

Ze is zelfs geen heilige meer: Wilgefortis. Jaren geleden uit de kalender verwijderd omdat ze vrucht van (vrome) verbeelding is: legende, vertelsel. Het verhaal ging dat koningsdochter Wilgefortis (de naam betekent zoveel als ‘sterke maagd’) door haar heidense vader, koning van Portugal, aan de al even heidense koning van Sicilië werd uitgehuwelijkt. Zeer tegen haar zin, want Wilgefortis, in het geheim christen geworden, wilde haar leven aan God wijden. Haar vader probeerde haar toch tot het huwelijk te dwingen. Waarop Wilgefortis God smeekte haar zo afstotelijk te maken dat de heiden alle trouwlust zou vergaan. Prompt kreeg ze een baard, waarna haar toornige vader haar liet kruisigen.

Overgave

Daarmee werd Wilgefortis een voorbeeld van trouw tot het einde. Imitatio Christi tot aan het kruis. In de middeleeuwen is het lijden van Christus voorwerp van overvloedige, emotieve beeldvorming. Het kruis is overal. Waardoor dit bijzondere kruisbeeld even vertrouwd als anders moet geweest zijn. Hier hangt een jonge vrouw aan het martelinstrument. Maar niet zoals Christus op een lendendoek na naakt en evenmin getekend door het intense lijden dat zoveel laatmiddeleeuwse kunst typeert. Dat zou indecent geweest zijn. Ze is ook baardloos. In andere Wilgefortis-voorstellingen draagt een (overvloedige) baard bij aan de gender-verwarring. In het beeld in de Leuvense tentoonstelling lijkt de kunstenaar - zeker geen grote meester - met eenvoudige middelen de serene overgave te willen tonen waarmee Wilgefortis haar God navolgt.

Voorspraak

Wilgefortis werd ooit ingeschakeld als voorspraak van vrouwen die door hun man werden mishandeld (haar tweede naam, Sint-Ontcommer, spreekt voor zich: de vrouw die weet te ontkomen). Maar ze fungeert ook nuttig als steun en toeverlaat bij huwelijksproblemen en seksuele dilemma’s. Wie weet waarom vrouwen ooit hun gebeden tot dit beeld hebben gericht. Tot hedendaagse gevoeligheden spreekt de gender-ambiguïteit van de vrouw met de sterke wil - al of niet met baard (toch ook een beetje kerkelijk goedgekeurde Conchita Wurst?). Dit baardloze meisje, hoog hangend, ogen geloken, inspireert vooral tot rust. Weg van alle rumoer en gemakkelijk tumult.