Steden moeten zichzelf heruitvinden… voor Google het doet

Mobiliteit, luchtvervuiling …: steden moeten zichzelf heruitvinden. En het best voor technologiegiganten het in hun plaats doen. “Hopelijk gebeurt niet hetzelfde als bij de sociale media: ze stonden erbij en keken ernaar”, zegt professor Pieter Ballon

Mayors rule the world. Het zijn de steden en hun burgemeesters die de toekomst maken. “Maar als ze dat willen doen, kunnen ze maar beter ’slim’ worden”, zegt professor Pieter Ballon (VUB, imec-SMIT). Hij gelooft rotsvast in het concept van smart cities steden die technologie en data gebruiken om duurzamer en leefbaarder te worden. “Al begrijp ik de scepsis. In dit land werden niet altijd de juiste initiatieven opgezet. Bovendien gebeurde alles in gespreide slagorde. Nu raakt het begrip stilaan ingeburgerd.” Het label smart city mag voor Ballon geen makkelijk marketingpraatje zijn.

Pieter Ballon Prof Imec-SMIT “Door snel-snel een app te lanceren, ben je er niet. Dan blijft het louter een gadget. Je moet visie hebben en vandaaruit je slimme maatregelen opbouwen.” Hij verwijst naar het Kortrijkse voorbeeld. Daar werd een app ontwikkeld voor kortparkeren in het centrum. De effecten daarvan zette het bestuur aan het denken over wat voor winkelstad ze wilden zijn. En nu is er een parkeerplan voor de hele stad.

Fix my street

Ballon gaat ervan uit dat het een punt wordt bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen in 2018. “Niet dat politici zullen beloven hun stad of gemeente smart te maken. Wel dat ze die veiliger, gezonder, toegankelijker willen maken. Technologie zal hen helpen die claims waar te maken. Diezelfde technologie geeft de burger tegelijk een instrument om de verwezenlijkingen te checken.”

“Neem nu de lage-emissiezone waarmee Antwerpen de meest vervuilende wagens uit de stad weert. Er zijn vandaag gewoon te weinig data om te kunnen zeggen of de maatregel werkt of niet. Moet je hem dan afvoeren? Nee, maak dat je meer gegevens verzamelt, zodat hij beter werkt.” “Het Brussels Gewest lanceerde in 2013 Fix my street, een app en website waarop je mankementen aan je straat kon melden. Aanvankelijk deden maar enkele gemeenten mee, maar omdat er veel respons kwam, konden de andere niet achterblijven. Er komen nu zowat 20.000 meldingen per jaar binnen.”

De technologie is geen doel maar een middel. Ze helpt volgens Ballon om vooroordelen te lijf te gaan en platgetreden paden te verlaten. “Al jaren zitten onze steden vast in de jaren 70, toen alles in het teken van de auto stond. Technologie geeft hefbomen om daar uit te breken. Op veel plaatsen in Vlaanderen hebben we een bange overheid, die niet genoeg vernieuwt. Voor een deel komt dat omdat ze in het duister tast. Ze heeft gewoon geen data over het leven in de stad.”

De visie mag ambitieus zijn, en ze kan trouwens verschillen. Gent wil minder auto’s in het centrum, Antwerpen zet meer in op doorstroming. “Voor beide opties kun je slimme technologie gebruiken”, aldus Ballon. De Vlaamse en de Brusselse overheid hebben hem aangezocht om de inspanningen om slimmer te worden, in goede banen te leiden. Inspiratie zoekt Ballon onder meer in het buitenland hij schreef al een alternatieve reisgids naar vijf smart cities: Kopenhagen, Londen, Rotterdam, Barcelona en Messina (zie hiernaast). “Wat die vijf gemeen hebben, is dat ze niet met losse, geïsoleerde toepassingen werken, maar de technologie inzetten om de hele stad ten goede te veranderen. De diversiteit van de aanpak toont ook dat er niet slechts één soort smart city is.”

Al jaren zitten onze steden vast in de jaren 70, toen alles in het teken van de auto stond. Technologie geeft hefbomen om daar uit te breken’

En wat met de privacy?

Waarom de lokale besturen het best niet bij de pakken blijven zitten? De grote technologiegiganten staan klaar om het in hun plaats te doen. “In het Canadese Toronto zal Sidewalk Labs, een bedrijf van de groep Alphabet die ook achter Google zit, een hele wijk renoveren en ontwikkelen op de leest van een smart city. Het privébedrijf mag dat doen omdat het stadsbestuur geen weg wist met de buurt. Bill Gates van Microsoft heeft onlangs grond gekocht in Arizona om zijn eigen smart city te bouwen.”

Het toont voor Ballon de urgentie aan. “Onze steden hebben nog enkele jaren om grootschalige, voluntaristische smart-cityprogramma’s op te zetten en zichzelf opnieuw uit te vinden. Zodat niet hetzelfde gebeurt als met de sociale media: ze stonden erbij en keken ernaar.” Is dat geen doembeeld, een door Google gedirigeerde stad? Als er overal sensoren en camera’s staan, en ons doen en laten via de mobiele telefoon wordt gevolgd, krijgen we dan geen dijk van een privacyprobleem? “De dataverzameling moet proportioneel zijn en moet het vooropgestelde doel dienen”, specificeert Ballon. “Met infraroodtoestellen de bewegingen van de weggebruikers meten, is iets heel anders dan gezichtsherkenning gebruiken. Bovendien behoort alles zo geanonimiseerd mogelijk te verlopen.”