Waarin zit de originaliteit?

“Hoe lopen ze in Vlaanderen op ijs?”

Walter Isaacson, Leonardo da Vinci. De biografie, uitg. Spectrum, vert. Rob de Ridder, 2017, hardcover, 622 blz., 144 afbeeldingen, met tijdbalk en 60 blz. noten, 39,99 euro; e-boek: 19,99 euro

XHoe pak je zo’n leven vast?

Da Vinci’s privéleven kan op een A4’tje, zo weinig is over hem bekend. Hij verwierf aanvankelijk faam als impresario van feesten, maar daar bestaat weinig informatie over. Niemand deed een beroep op het militaire ingenieurschap waarmee hij zo graag uitpakte. Schilderijen rondde hij bijna nooit af, sommige (de ‘Mona Lisa’) sleepte hij zijn halve leven met zich mee, tot op zijn sterfbed. Met veel goede wil kom je aan zeventien stuks. Wel maakte hij bijna vijftig jaar lang notities, tekeningen, schetsen, noteerde hij zijn observaties. Misschien had hij een soort wereldencyclopedie in zijn hoofd. Die 7.200 pagina’s zijn nu in stukken en brokken over de hele westerse wereld verspreid. Grote vellen en handpalmboekjes, die hij vaak aan zijn gordel droeg. Voor achttien dubbele vellen daarvan heeft Bill Gates ooit 30 miljoen dollar neergeteld. Isaacson: “Uitgangspunt voor dit boek waren niet Leonardo’s meesterwerken, maar zijn aantekenboeken.” En: “Na vijfhonderd jaar nog altijd leesbaar, dat zullen ze van onze tweets vermoedelijk niet kunnen zeggen.”

Academisch of journalistiek?

Isaacson is de bezeten journalist die een da Vinci-advies opvolgt: “Hij die naar de bron kan gaan, gaat niet naar de waterkruik.” Dus heeft hij alle da Vinci-collecties in de wereld bezocht. De vijftiende eeuw van da Vinci (1452-1519) was ook die van Columbus en Gutenberg, een tijd van uitvindingen, van ontdekkingsreizen en van de verdieping van kennis door nieuwe technieken. Isaacson: “Kortom, een tijd als de onze.”

Da Vinci was wat vandaag een misfit heet, een onaangepast persoon: onwettig geboren, homo (sterk in het vervagen van het onderscheid tussen de seksen), vegetariër, autodidact, linkshandig schrijvend, in spiegelschrift, snel afgeleid, eindeloos leergierig en opstandig. Isaacson: “We moeten de verbeeldingskracht koesteren zoals getalenteerde misfits en rebellen dat deden: think different.” En dat is een reclameslogan uit 1997, van Apple, van Steve Jobs, de man van Isaacsons vorige biografie. Wat opvalt zijn de vele recente jaartallen in dit boek: de da Vincistudie staat geen dag stil. Isaacson neemt alles mee, ook de laatste bevindingen en commentaren. Soms zijn dat stukjes van een thriller. Hoe bijvoorbeeld de Canadese kunstverzamelaar Peter Silverman op een vespa door Parijs racet met het ‘Portret van een jonge verloofde’ in zijn armen geklemd. Jonge Leonardo-avonturen. Tot en met augustus 2017.

Dit is wel degelijk een ander soort biografie. Omdat da Vinci van lijstjes hield, drukt de auteur hier en daar eentje af. Opsommingen van vreemde verzoeken: ‘Beschrijf de tong van een specht’. Of van vragen die hij anderen wil stellen: ‘Hoor bij Benedetto X hoe ze in Vlaanderen op ijs lopen’. Uitgetekende studies van licht en donker (chiaroscuro), van zijn sfumato-techniek, van de schaduwen van het lichaam, van anatomie, doorgezaagde schedels. Hoe toon je (in ‘Het Laatste Avondmaal’) in bewegingen van het lichaam bewegingen van de geest?

Mona Lisa

Hoe werkt een oog? Vanuit de aantekeningen legt Isaacson minutieus de directe verbanden met zijn schilderijen. De magie van de ogen van ‘Mona Lisa’, het licht in de ooghoeken. Da Vinci heeft zoveel lichamen versneden, hij weet perfect hoe de lippen in elkaar zitten, hoe de mysterieuze glimlach werkt. Het staat in zijn ‘logboeken’. Naast een recept voor haarverf, bijvoorbeeld.

Zelfs de allerlaatste bladzijde - hij is een gast van de Franse koning en zijn levenseinde nadert - staat vol driehoeken binnen driehoeken om vergelijkbare oppervlakken te berekenen. Een pagina die eindigt met de beroemde woorden: ‘De soep wordt koud’. Isaacson vertelt het meesterlijk. En het raadsel van ‘de tong van de specht’ heeft hij voor ons ook nog uitgezocht. Isaacson (65) was onder meer hoofdredacteur van Time Magazine en directeur van tv-zender CNN ten tijde van 9/11. Paramount Pictures heeft de filmrechten op ‘Da Vinci’ gekocht. Wie anders dan Leonardo DiCaprio zal de hoofdrol vertolken?