De man die Erdogan van zijn

Muharrem Ince, de belangrijkste uitdager in de Turkse stembusstrijd

- Zondag gaat Turkije vervroegd naar de stembus om een staatshoofd en een parlement te kiezen. President Recep Tayyip Erdogan heeft een dubbele overwinning nodig om in zijn gedroomde scenario nog eens vijf jaar als superpresident aan de macht te blijven. Zijn belangrijkste rivaal is Muharrem Ince, die volgens peilingen kans maakt om Erdogan tot een beslissende tweede ronde te dwingen. Maar wie is de man die zichzelf de echte zwarte Turk noemt?

In april kondigde president Erdogan af dat de verkiezingen met anderhalf jaar vervroegd werden. Hij wilde niet wachten met de overgang naar het nieuwe grondwettelijke bestel waarin hij als oppermachtige president kan heersen, zonder eerste minister en met een parlement dat veel controlerende bevoegdheden verliest. En dus gaat Turkije zondag naar de stembus, en dat terwijl de twee jaar geleden uitgeroepen noodtoestand nog altijd geldt. De enorme strafexpeditie die Erdogan na de militaire coup opende, is nog altijd bezig. Afgelopen week gingen er weer honderd aanhoudingsbevelen de deur uit, tegen diplomaten, professoren en imams die betrokken zouden zijn bij de putsch.

In zijn verkiezingscampagne hamerde Erdogan op de gevaren die Turkije van binnen en buiten bedreigen en op de nood van een harde hand tegen de PKK en de Koerden in Syrië, tegen de gülenisten, tegen de buitenlandse machten die de Turkse economie ondergraven.

Dat vijandige buitenland duwt de lira de dieperik in en daarmee de prijzen omhoog. De werkloosheid ligt tegen de 11 procent, iets lager dan het inflatiepercentage, en ruim de helft van de Turken heeft schulden op zijn creditcard. Met als direct gevolg zorgen om het dagelijks bestaan voor miljoenen mensen, velen van hen trouwe Erdogan- en AKP-stemmers. Zestien jaar lang werd de president keer na keer herkozen. Maar terwijl Erdogan jarenlang als de garant van groei en welvaart naar zijn kiezers trok, beseft hij nu dat die dagelijkse zorgen van de gewo- ne man zijn achilleshiel zijn geworden.

Het grote verschil bij deze verkiezingen, is dat de altijd zo verdeelde oppositie dat ook door heeft. En niemand speelt de economische tegenspoed beter uit dan de man die zegt dat hij Erdogan van de beoogde 50 procent in de eerste ronde kan afhouden: Muharrem Ince. Ince is presidentskandidaat voor de CHP, de sociaaldemocratische Republikeinse Volkspartij die in de geest van Atatürk voor een seculier Turkije opkomt.

De Zwarte Turk

Het programma van Ince staat vol beloftes over economische beterschap, armoedebestrijding en verbeteringen aan de sociale zekerheid. De CHP heeft zich ook nog eens verzekerd van een op zijn minst opmerkelijke coalitie met de zeer nationalistische IYI (Goede partij) en de oude islamistische Saadet-partij. Maar de belangrijkste troef van de partij is Muharrem Ince zelf.

De zoon van een kleine boer heeft wel wat gemeen met Erdogan: een bulderende stem en het vermogen om het publiek op zijn hand te krijgen. Zelfs in Erdogan-bastions weet de 54-jarige gewezen leraar natuurkunde duizenden naar de pleinen te lokken. De CHP deed tientallen jaren haar best om devote moslims van zich te vervreemden met haar principiële seculiere standpunten. Ince daarentegen slaagt erin om hun vertrouwen te winnen. Hij staat bekend als een praktiserend gelovige, en sommige van zijn vrouwelijke familieleden dragen de hoofddoek. Ince vermijdt het ook om Erdogan aan te vallen als domme kwezel zoals CHP-politici plachten te doen. Hij pakt hem daarentegen aan op zijn eigen retoriek. Zo presenteert Erdogan zich al decennia als de authentieke ‘zwarte Turk’, de man van het volk. Dat in tegenstelling tot de ‘witte Turken’, de verwesterde stedelijke elites. Ince draait dat om: “Erdogan zit in zijn paleis en drinkt thee van 4.500 lira per kilo. Ik drink zwarte thee. Ik ben de echte zwarte Turk!” Het is een lepe uithaal: Erdogans geboortestreek produceert de thee die gewone Turken drinken. Erdogan zweeg Ince tijdens de campagne vooral dood, zoals ook de door zijn AKP gemonopoliseerde en gecontroleerde media dat deden. Ince drong nochtans aan op een rechtstreekse confrontatie in een tv-debat, maar de reactie van de president was er een van misprijzen: ‘wat denkt die wel datie is?’. Het lijkt echter ook op angst te wijzen, volgens insiders heerst er zelfs paniek in het paleis. Peilingen toonden de voorbije maanden de stijgende populariteit van Ince.

Of Erdogan en zijn AKP zondag al dan niet een overwinning in de eerste ronde boeken, hangt echter niet zozeer af van Ince als van de Koerden, een vijfde van de Turkse kiezers. Als de Koerdische partij HDP de hoge kiesdrempel van 10 procent niet haalt, heeft Erdogans AKP zo goed als zeker een absolute meerderheid in het parlement. HDP-presidentskandidaat Selahattin Demirtas zit in de gevangenis op beschuldiging van propaganda voor terroristen en voert van daaruit campagne. Typerend voor Muharrem Ince: hoewel de HDP niet in ‘zijn’ partijkartel mocht, ging hij Demirtas toch in zijn cel bezoeken. Om de beste strategie tegen Erdogan af te spreken.