Zweeds signaal

Je moet het ze nageven, de Zweden. Ze kunnen een psychologische thriller schrijven. Zondagavond leek het er aanvankelijk op dat de rechts-populistische Zweden Democraten, zoals voorspeld in de peilingen, naar de tweede plaats gingen doorstoten. Uiteindelijk moesten ze tevreden zijn met hun status als derde fractie in de Rijksdag. Hun leider Jimmie Akesson riep zichzelf weliswaar uit tot grote winnaar. Maar hij slaagde er niet in zijn doelstelling twintig procent van de stemmen - te halen. Ondanks hun winst konden de Zweden Democraten een gevoel van teleurstelling niet verbergen. De regerende coalitie daarentegen vermeed de voorspelde schipbreuk. De Groenen haalden de kiesdrempel. Premier Stefan Löfven leek bijna verzoend met het slechtste resultaat van zijn sociaaldemocraten sinds een eeuw.

Geen totale populistische overrompeling, geen complete ruk naar rechts. Alles relatief geruststellend dus, in het Koninkrijk Zweden? Verre van.

De Zweedse kiezers hebben een kronkelig plot geschreven. Het politieke landschap is meer dan ooit versnipperd. De twee blokken die elkaar traditioneel aflosten - de ‘burgerlijke’ alliantie van conservatieven en liberalen aan een kant, de linkerzijde en de groenen aan de andere - hebben geen van beide een meerderheid. Het kan weken en maanden duren voor er een regering is. Zweden is weliswaar gewoon aan minderheidskabinetten die met gedoogsteun overeind blijven. Met de versterkte positie van de Zweden Democraten is dat echter minder dan ooit een basis voor stabiel regeren. Vooral omdat Akesson zal blijven hameren op het thema dat hem nu al stembusgang na stembusgang een winstdividend oplevert: migratie. Meer dan ooit wegen de populisten op de regeringsvorming. Ook al omdat het alsmaar moeilijker wordt een partij te negeren die bijna een vijfde van de kiezers vertegenwoordigt. In die zin zijn de Zweedse verkiezingen een zoveelste schot voor de Europese boeg. Het thema migratie beheerst de Europese agenda en verdeelt de Europese Unie zoals het de Zweden verdeelt en hun verkiezingsstrijd domineerde. Partijen als de Zweden Democraten drukken in zowat alle EU-lidstaten hun stempel op het debat. In enkele landen maken ze het beleid. In de campagne voor de Europese parlementsverkiezingen zullen ze de ‘traditionele’ partijen meer dan ooit uitdagen met hun beschuldigingen van uitverkoop en verraad door het ‘opengooien’ van de grenzen. Vandaag krijgen we mogelijk een voorsmaakje als de Hongaarse premier Viktor Orban het woord neemt in het Europees Parlement.

Migratie beheerst de Europese agenda, zoals het de Zweedse verkiezingen domineerde. Partijen als de Zweden Democraten drukken in zowat alle EU-lidstaten hun stempel op het debat. In enkele landen maken ze het beleid