De aanwezige afwezigen
Voor het raam staat een ekster te schreeuwen. De vogel vliegt niet weg wanneer ik ga kijken wat er aan de hand is. Ik zie nergens andere vogels, dieren of mensen waartegen hij zou kunnen roepen. Zijn blik is op iets gericht dat ik niet kan ontwaren. De ekster blijft tekeergaan en springt rondjes in een nerveuze dans met een onzichtbare partner.
* * *
Enkele weken geleden, bezochten mijn vrouw en ik een begraafplaats uit de bronstijd op het Zweedse eiland Gotland.
Elk met grote keien gestapeld graf, heeft er de vorm van een schip, en kan tot meer dan veertig meter lang zijn. Op het grondgebied van het dorpje Gålrum ligt een indrukwekkende vloot van 122 stenen schepen gemeerd. Archeologen hebben onder elk vaartuig een kruik gevonden met daarin de as van een dode. Het was de oorspronkelijke Gotische bevolking die de begraafplaats meer dan drieduizend jaar geleden heeft aangelegd. De Goten werden later door de Vikingen van het eiland verdreven. Niemand weet waarom ze hun doden op deze manier begroeven.
* * *
Het was plots kouder geworden. De oostenwind had bijna alle wandelaars uit het bos weggeblazen.
Ik kwam geen mens tegen, behalve een eenzame hengelaar aan de vijver. De bejaarde man stond met de handen in de zakken naar zijn dobber te staren. Terwijl ik passeerde, vroeg ik of het niet te koud was om te vissen. De man wees naar de overkant van de vijver, naar de plek waar anders de meeste hengelaars staan te vissen: “Weinig karakter, die mannen daar. Een beetje kouder en ze blijven al weg.” Waarop hij minachtend een vlok speeksel voor zich uit spuwde.
* * *
Onze oude hond heeft meer dan een maand geleden afscheid van ons genomen. De jonge hond die alleen is achtergebleven, heeft de taken van de oude overgenomen. Zij doet nu de ochtendronde in de tuin en blaft met het gezag van de oudste op alle indringers.
De leiband van de oude hond hangt nog altijd aan de deurklink. Mijn vrouw toont me vaak kiekjes van haar. Af en toe gebruik ik per ongeluk de naam van de oude hond wanneer ik de jonge wil roepen. En soms gebeurt het ook dat ik denk dat ik haar nog zie rondlopen. Helemaal afwezig is ze niet.
* * *
Terwijl we van het ene stenen schip naar het andere liepen, werden we op geen enkel moment de sombere stemming van begraafplaatsen gewaar. Merkwaardig genoeg was het eerder een vreugdegevoel dat hier bezit van ons had genomen.
Het leek alsof de stenen vaartuigen een onzichtbare vracht vervoerden, een geheugensteun voor het terugvinden van de oplossing voor het raadsel van het leven.
* * *
We waren blij elkaar te zien. Vroeger kwam ik om de twee weken bij haar voor m’n pianoles. Nu was het al van de lente geleden dat ik haar nog had gezien.
Mieke is 94, kerngezond en scherp van geest, speelt elke dag piano en geeft nog altijd les.
Ze ging me voor naar de woonkamer met de piano’s. Alles was nog hetzelfde. De buste van een jonge Beethoven op de vleugel, het portret van Sibelius, foto’s van haar zonen, de agenda op tafel met daarin zowel de afspraken met leerlingen als verjaardagen en vuilnisophaalbeurten.
Zeventien jaar lang heb ik les bij Mieke gevolgd. Vandaag haalde ze herinneringen op aan die tijd, hoe mijn pianotechniek evolueerde, hoe ik eigenlijk alleen maar Bach wilde spelen, maar om haar plezier te doen ook wat van andere componisten instudeerde.
Nadat ik afscheid van haar had genomen, voelde ik me dankbaar dat ik nog altijd met zoveel genegenheid door haar geheugen gedragen word.
*
Good luck en tot ziens.
*
*
De verdwaalde hond kwispelstaart voor de blinde voorbijganger.
Abbas Kiarostami (1940-2016); ‘Walking with the Wind’ (2001), p. 125
* * *
Voor het raam zitten twee koolmeesjes, vlakbij de plek waar de ekster stond te schreeuwen. Ze vliegen niet weg wanneer ik dichterbij kom.
Een van de meesjes kijkt naar me met de intense blik die het soort kennis verraadt waarover wij als mens niet beschikken. In dat ogenblik besef ik dat het vogeltje me ziet kijken naar de ekster die er niet is.