Michel II dreigt vertrouwen al meteen te verliezen
Maar kan ook zonder vertrouwen van Kamer verder regeren
BRUSSEL - De eerste week van de nieuwe minderheidsregering Michel II belooft al direct een moeilijke te worden. De oppositiepartijen, met N-VA op kop, vragen zo snel mogelijk een vertrouwensstemming in het parlement. Zo dreigt Michel II meteen weggestemd te worden, al betekent dat niet dat zijn regering moet opstappen of dat er nieuwe verkiezingen komen.
Normaal gezien vraagt de premier in een motie van vertrouwen de steun van het parlement, maar premier Michel is dat niet van plan, aangezien hij strikt gezien het ontslag van zijn regering niet heeft aangeboden aan de koning. Volgens
België zal aan de juiste kant van de geschiedenis staan Premier Michel in Marrakech
CD&V-voorzitter Wouter Beke gaat het dan ook om een voortzetting van Michel I, maar grondwetsspecialisten en de verzamelde oppositie spreken dat tegen. Volgens hen moet een nieuwe regering het vertrouwen vragen van de Kamer. Zowel N-VA, als sp.a en Groen vragen daarom zo snel mogelijk een vertrouwensstemming in het parlement. Zoals het er nu naar uitziet, is de kans groot dat de nieuwe regering die stemming zal verliezen. Maar dat betekent niet dat ze dan ontslag moet nemen en er nieuwe verkiezingen komen. Ook zonder vertrouwen van het parlement kan Michel II verder, al zal nieuw beleid voeren dan grondwettelijk gezien erg moeilijk worden.
BRUSSEL - De onuitgegeven minderheidsregering Michel II begeeft zich in een grondwettelijk moeras. N-VA, sp.a en Groen vragen dat er in de Kamer dringend een vertrouwensstemming wordt gehouden. Zoals de kaarten nu liggen, zal Michel II die stemming verliezen. Maar dat betekent niet dat de nieuwe regering moet vertrekken of dat er nieuwe verkiezingen komen. Hoe dat kan? Dankzij onze grondwet.
Sinds zaterdagavond heeft ons land de facto een nieuwe regering. Als de regering valt, trekt de premier normaal gezien naar de koning om het ontslag van zijn regering aan te bieden. Hij kan dan door de koning worden gevraagd om een nieuwe ploeg op de been te brengen, waarna die het vertrouwen vraagt in de Kamer. Maar niets van dat alles is afgelopen weekend gebeurd. Premier Michel ging zondag weliswaar naar de koning, maar die aanvaardde enkel het ontslag van de N-VA-ministers en benoemde hun vervangers. CD&V-voorzitter Wouter Beke putte zich de afgelopen dagen dan ook uit om de nieuwe regering voor te stellen als een herstart van Michel I en een loutere herschikking, in plaats van de lancering van Michel II.
Onuitgegeven scenario
Hoe het ook zij: het scenario is onuitgegeven in de Belgische politiek. En dat zorgt voor grondwettelijke chaos. Gesteld dat het om een nieuwe regering gaat, zoals de meeste grondwetsspecialisten bevestigen, zou de premier het vertrouwen van het parlement moeten vragen. Johan Vande Lanotte, professor grondwettelijk recht aan de UGent en sp.a’er, is duidelijk: “Michel I heeft destijds het vertrouwen gekregen voor een bepaald programma en een bepaalde meerderheid. Dit is wel degelijk een nieuwe regering. Michel heeft ook al de nieuwe thema’s van de regering voorgesteld. Dus moet Michel in de Kamer een regeerverklaring geven en hiervoor de goedkeuring, het vertrouwen, vragen aan het parlement. Als hij dat krijgt, dan heeft hij een nieuwe regering.” Ook grondwetsspecialist Mathias El Berhoumi van de Université Saint-Louis is die mening toegedaan.
Maar volgens Hendrik Vuye, Kamerlid voor Vuye&Wouters en professor staatsrecht, is een vertrouwensstemming niet nodig. “Zo is het tot nu toe altijd gegaan, maar een premier kan volgens de grondwet niet verplicht worden om dat vertrouwen te vragen.” Het ziet er voorlopig ook niet naar uit dat premier Michel van plan is om de Kamer om de goedkeuring voor zijn nieuwe ploeg te vragen.
Basisfatsoen
Toch is de kans groot dat het deze week tot een vertrouwensstemming komt. Zowel N-VA als de verzamelde linkse oppositie vragen dat de Kamer zich “zo snel mogelijk” kan uitspreken daarover. Ook volgens N-VA is de oranje-blauwe ploeg wel degelijk een nieuwe regering. “En die moet het vertrouwen krijgen in het parlement”, zegt fractieleider Peter De Roover. “Ze moet ook een nieuwe regeringsverklaring opstellen. Anders had Kris Peeters niet moeten zeggen dat ze nu nieuwe accenten gaan leggen. Dat is maar het basisfatsoen, denk ik.” Ook sp.a en Groen steunen die eis om een vertrouwensstemming. De socialisten willen dat Michel vandaag al, wanneer hij terugkomt uit Marrakech, tekst en uitleg komt geven in de Kamer en een vertrouwensstemming vraagt over zijn plannen. Of het zo snel zal gaan, is nog maar de vraag. Vanmiddag om 12 uur komt de conferentie van voorzitters samen om zich te buigen over een juridische nota van de diensten van de Kamer, die duidelijkheid moet scheppen. Daarna zullen de fractieleiders van de verschillende partijen hun standpunt bepalen.
Nieuwe premier?
“Als de vraag om een vertrouwensstemming uit de oppositie komt, gaat het om een motie van wantrouwen”, zegt Hendrik Vuye. “Sinds 1993 is de grondwet aangepast om het de Kamer moeilijker te maken om de regering te laten vallen. Sindsdien moet samen met een motie van wantrouwen ook meteen een constructief voorstel worden gedaan om de premier door iemand anders te vervangen. In deze zou dat betekenen dat de N-VA plots met de sp.a en de PS onderhandelingen moet beginnen om te bepalen wie ze naar voren schuiven als nieuwe premier. Dat zie ik niet meteen gebeuren.”
Als dat alternatief niet wordt voorgesteld, is de motie van wantrouwen niet meer dan een waarschuwing aan de regering. “De Kamer kan door de meerderheid die achter de motie van wantrouwen stond wel worden ontbonden, maar daar is goedkeuring van de koning voor nodig, lees de eerste minister.” Ook dat is dus onwaarschijnlijk, aangezien op Vlaams Belang en misschien N-VA na niemand echt trek heeft in nieuwe verkiezingen.
KB’s vernietigd
Het ziet er hoe dan ook naar uit dat Michel II het deze week hard te verduren zal krijgen in de Kamer. De oppositie wil koste wat het kost laten zien dat de regering haar meerderheid in het parlement kwijt is. Voorlopig heeft alleen de Parti Populaire, een kleine rechts-populistische partij met één zetel, aangekondigd dat ze een motie van wantrouwen voorbereidt. De rest van de oppositie wil premier Michel wellicht eerst onder druk zetten om zelf het vertrouwen te vragen. Gebeurt dat niet, dan komt er mogelijk toch een breedgedragen motie van wantrouwen. In dat geval heeft de regering 48 uur om te proberen steun te verwerven voor het effectief tot een vertrouwensstemming komt. De kans dat ze die steun krijgt, is klein.
Maar zelfs als ze die vertrouwensstemming verliest, betekent dat dus niet dat de regering moet vertrekken, noch dat er nieuwe verkiezingen komen.
Toch is het niet ideaal regeren zonder fiat van het parlement. “Sommigen noemen het een kabinet van lopende zaken, anderen van voorzichtige zaken. Feit is dat er een probleem zou kunnen zijn met de Koninklijke Besluiten die zo’n regering uitvaardigt. Telkens je een KB maakt dat iets wezenlijks verandert, zal je toestemming
moeten vragen aan het parlement”, voorspelt Hendrik Vuye. Op die manier dient elke beleidsdaad zich aan als een aparte vertrouwensstemming. Makkelijk is anders.
Ook Johan Vande Lanotte ziet risico’s voor een regering die niet gedekt is door het parlement. “Michel kon naar Marrakech omdat dit al eerder beslist was, maar voor de rest zit zijn regering in lopende zaken. Een regering die voor de rest niet gevalideerd is door het parlement, loopt het risico dat de KB’s over nieuw beleid vernietigd kunnen worden door de Raad van State. Dat is een tot nu toe onderschat probleem. Een regering zonder het vertrouwen van de Kamer kan in elk geval geen belangrijke beslissingen nemen, dat is ook logisch. Anders kan de koning – die niet verkozen is – op eigen houtje beslissen welke regering hij wil en kan de Kamer de pot op.”