Het einde van May
En toen waren er tranen. De Britse premier Theresa May heeft vrijdag in een emotionele toespraak aangekondigd dat ze op 7 juni aftreedt. “Ik ben dankbaar dat ik het land heb mogen dienen dat ik liefheb”, aldus May die waarnemend aanblijft tot de Conservatieve Partij een nieuwe leider heeft gekozen.
De druk op Theresa May om af treden nam de voorbije dagen fors toe. Er waren de peilingen voor de Europese verkiezingen waarin de Brexitpartij van Farage de Conservatieven verpletterde (de echte uitslag is nog onbekend). En als laatste druppel was er May’s ultieme Brexit-voorstel waarin ze de mogelijkheid van een tweede referendum opperde, tot grote woede van de Brexiteers. Woensdagavond waren er al geruchten dat ze binnen enkele uren weg kon zijn. Uiteindelijk kreeg ze respijt om een waardig vertrek mogelijk te maken. Gisteren kondigde ze dan in tranen aan dat ze op 7 mei haar ontslag aan de koningin aanbiedt om daarna waarnemend aan te blijven tot er een nieuwe partijleider gekozen is.
De man die volgens de bookmakers de meeste kans maakt, kwam met zuinige lof. Boris Johnson dankte May voor haar “stoïcijnse” dienst aan land en partij - het klonk cynisch vanwege de politicus die haar meer dan wie de duivel aandeed. Want plaaggeesten achtervolgden Theresa May tijdens haar drie jaar in Downing Street. Terwijl ze het zichzelf nog eens moeilijker maakte door haar eigenzinnige, stugge optreden, pijnlijk zichtbaar tijdens haar toespraken op partijcongressen: vechtend tegen de hoest of schuifelend op een discodeun.
Outsider
Toen May na het Brexit-referendum (23 juni 2016) en het aftreden van David Cameron kandideerde voor het partijleiderschap, was ze de outsider. Nadat Brexit-zwaargewichten Boris Johnson en Michael Gove elkaar uitschakelden, werd ze verrassend leider en premier. Hoewel May uit het Remain-kamp komt, beloofde ze de referendum-beslissing trouw uit te voeren en tegelijk een nieuwe relatie met de EU op te bouwen. Op 29 maart 2017 ‘triggerde’ ze artikel 50 van het Verdrag van Lissabon. Daarmee startte ze de twee jaar durende termijn waarin het Verenigd Koninkrijk zijn scheiding van de EU moest regelen. Een Brexitstrategie was er niet. Ze negeerde het feit dat haar kabinet, de partij en het land diep verdeeld zijn over alles wat met Brexit te maken heeft. Niets is immers minder waar dan ‘Brexit means Brexit’, de dooddoener uit haar beginjaar als premier (die ze later niet meer gebruikte).
Het keerpunt voor May was 8 juni 2017, de dag van de vervroegde verkiezingen die ze uitschreef in de hoop haar parlementaire meerderheid en daarmee haar onderhandelingspositie tegenover de EU te versterken. Het was een rampzalige gok. Ze verloor haar meerderheid en werd afhankelijk van de Noord-Ierse Unionisten in het Lagerhuis. “Dead woman walking” luidde de conclusie van voormalig minister van Financien George Osborne. Het lijk strompelde nog twee jaar door het Brexit-mijnenveld, waarbij zowel Brexiteers als Remainers het haar zo moeilijk mogelijk maakten. Vooral de Ierse ‘backstop’, het mechanisme dat een open grens tussen de Ierse Republiek en Noord-Ierland moet garanderen, is een struikelblok. Drie keer werd het Brexit-akkoord dat May met de EU gesloten heeft, door het Lagerhuis weggestemd. Eind vorig jaar culmineerde de onvrede in eigen achterban in een motie van wantrouwen die ze toch weer overleefde. Om uit de Brexit-impasse te geraken, opende ze gesprekken met de Labour-oppositie die niets opleverden, enkel nog meer kwaad bloed in die achterban zetten. Het ontslag was niet meer te vermijden maar ze klampte zich vast aan haar belofte om “de Brexit uit te voeren”.
Boris
Dat wordt nu de taak van de opvolg(st)er. Kandidaten kunnen zich tot 10 juni aanmelden. De lijst wordt lang, “meer volk dan op Piccadilly Circus”, schampert een BBC-verslaggever. De Lagerhuisfractie kiest er daar twee uit die dan aan de leden voorgelegd worden. Eind juni kan de Conservatieve Partij een nieuwe leid(st)er en het Verenigd Koninkrijk een nieuwe premier hebben. Bij de bookmakers ligt Boris Johnson op kop - net als in 2016, toen hij het niet werd. Voor de Europese partners valt te vrezen dat May opgevolgd wordt door een harde Brexiteer. Een Brexit zonder akkoord is een stuk waarschijnlijker.