Alles verandert! Of niet?
Alles zal veranderen! De wereld zal nooit meer hetzelfde zijn! Zou ik streepjes trekken elke keer ik dit soort voorspellingen lees of hoor, dan was er in deze kolommen plaats te kort. Zullen we door deze crisis echt anders gaan leven, ons anders gedragen, onze economie anders organiseren? Wie dat nu roept, doet dat vaak vanuit een eigen ideologische achtergrond. Vanuit het besef dat het tot nu toe niet lukte om de maatschappij te veranderen in de gewilde richting wordt dit virus aangegrepen om alsnog de eigen agenda door te drukken. Hoe goedbedoeld dat soms ook is: de wens is in deze voorspellingen eerder de vader van de gedachte, dan dat het een afgewogen inschatting is van de toekomst. Niets is namelijk moeilijker dan de loop van de geschiedenis voorspellen op het moment dat je zelf in de draaikolk zit. Wie dichtbij de afgrond staat, vindt het al snel bon ton om de meest extreme uitspraken te doen. Dat de globalisering zal stilvallen, dat we nooit meer zonder mondmasker zullen buitenkomen, dat we voorgoed voorzichtiger met elkaar zullen omgaan. Maar als menselijk gedrag ons iets leert, dan is het wel dat het robuust is. Als een rivier die er duizenden jaren over heeft gedaan om een bedding uit te slijten in de harde ondergrond, verandert ook ons doen en laten niet van vandaag op morgen. Daar zijn ingrijpende en langdurige aanpassingen voor nodig. En vooralsnog lijkt de lockdown daar niet lang genoeg voor te duren. Als volgende week de winkels opnieuw opengaan, zal het gewone leven zich snel hernemen, ondanks het gevaar op nieuwe uitbraken. Bij een eventuele tweede lockdown zal datzelfde scenario zich herhalen. Het zal even tanden bijten zijn, maar we zijn het tegen dan gewoon. En we weten dat er ook een wereld na corona is, want een vaccin komt dichterbij.
Dat betekent niet dat er niets zal veranderen. De rivier laat nu al sporen van nieuwe meanders zien. De overschakeling naar telewerk is een blijver en ook de herwaardering van vriendschap en genegenheid is zonder twijfel een zegen voor een maatschappij die steeds individualistischer werd. Maar een nieuwe bedding voor het menselijke gedrag? Nee, die is nog lang niet in zicht.
Het zijn integendeel de veranderingen die buiten dat zicht gebeuren die op termijn misschien nog het meeste impact zullen hebben. Als deze crisis tot iets heeft geleid, is het een brede angst en onzekerheid in de maatschappij. Het verleden leert ons dat dit de humus is voor conflicten, want wie angst heeft, dreigt al snel te gaan zoeken naar zondebokken, te kiezen voor stigmatisering en discriminatie. En uiteindelijk ook voor autoritaire, antidemocratische leiders. Wie zegt dat alles zal veranderen, heeft hopelijk niet die toekomst voor ogen.
Reacties: dekern@hbvl.be