Het is om te huilen
Ik beken het maar meteen: ik ben een huilebalk. Misschien komt het daardoor dat de scène met de ‘pool of tears’ uit Alice in Wonderland altijd tot mijn verbeelding heeft gesproken. Om in een prachtige tuin te komen hannest ze een eind aan met een krimpdrankje en een cakeje waar ze reusachtig groot van wordt, maar de tuin blijft onbereikbaar. Uit pure frustratie barst ze uit in wat de vochtigste huilbui uit de literatuur moet zijn. Wat Alice aan het huilen brengt, is machteloze woede. Dat is bij vrouwen vaker een reden om te huilen dan bij mannen, volgens huilexpert Ad Vingerhoets. Vrouwen huilen sowieso meer: twee tot vier keer per maand, terwijl mannen toekomen met één keer om de twee maanden. Er zijn nog andere redenen, zoals de opvoeding en de verschillende druk die van vriendjes en leeftijdgenoten uitgaat bij jongens en meisjes, het feit dat vrouwen gemiddeld meer empathie hebben en vaker geconfronteerd worden met emotionele situaties, door hun beroep of doordat ze andere films bekijken en andere boeken lezen. En tot slot ligt het ook aan hormonen: testosteron is een huilbuiremmende factor, terwijl prolactine de huildrempel verlaagt. Het verschil in huilgedrag tussen mannen en vrouwen is ook cultureel bepaald. Vooral de perceptie van huilende mannen is aan fluctuaties onderhevig, schrijft Vingerhoets. Achilles en Odysseus mochten al eens een potje janken. Homeros beschouwt huilen niet als vrouwelijk of zwak. Ook stoere middeleeuwse helden waren niet te beroerd om een traan te laten, van koning Arthur en Lancelot tot Karel de Grote. Maar ook Julius Caesar en Winston Churchill hadden al eens een huilbui, zonder dat het een schrammetje toebracht aan hun reputatie als sterke leiders.
Medelijden op je cv
Nooit werd er meer gesnotterd door mannen dan in de 18de eeuw. Rond 1750 gingen verlichte filosofen op zoek naar een alternatief voor religie als bouwsteen voor een vreedzame samenleving. Dat werden menslievendheid en medelijden. Aangezien medelijden goed stond op je cv, mocht je al eens aan het snotteren slaan om te tonen dat je een oprecht mens was. Maar de slinger sloeg te ver door, op het einde van de eeuw werd overdreven gevoeligheid belachelijk gevonden. Huilen kon je voortaan maar beter binnenskamers doen, schrijft cultuurhistoricus Elwin Hofman. De jongste jaren wordt het weer meer geaccepteerd als mannen huilen in het openbaar. Dat is ook de indruk van sociaal psychologe Colette van Laar. “Je ziet meer mannen die een sterk imago hebben en toch emoties tonen. Sporters, bijvoorbeeld, tonen tranen van blijdschap of verdriet.” De Canadese premier Justin Trudeau deed het, Donald Trump dan weer niet, maar ook Barack Obama heeft een aantal keren gehuild. Na de schietpartij in een school in Sandy Hook, bijvoorbeeld. “Daar wordt positiever op gereageerd dan een aantal jaren geleden”, zegt Van Laar. “Het leidde niet tot twijfel aan zijn capaciteiten als leider. Integendeel, hij voegde er nog een dimensie aan toe: hij is empathisch. Welke indruk mannelijke leiders maken met een huilbui hangt sterk samen met hun imago. Obama kwam ermee weg, maar als het gaat om iemand over wiens daadkracht, leiderscapaciteiten en mannelijke kanten meer twijfels bestaan, gaat het mis.” Ook de manier waarop mannen huilen, heeft belang, zegt Vingerhoets. Grote, biggelende tranen zijn not done. Vochtige ogen volstaan. Dat creëert het beeld van een man die gevoelig is, maar zichzelf wel onder controle heeft.
Stel dat Angela Merkel het op een huilen zou zetten, zou dat in dezelfde mate positief worden gewaardeerd? “Een moeilijke zaak”, vindt Van Laar. “Ik denk dat als Merkel, die bekendstaat als een sterk iemand, een traan zou laten, dat niet als negatief zou worden bestempeld. Voor vrouwelijke leiders ligt de moeilijkheid daarin dat ze in een traditioneel mannelijke rol zitten en aan veel verwachtingen moeten voldoen. Ze mogen niet te vrouwelijk overkomen, want dan worden ze als zwak beschouwd, maar ook niet te assertief, want dan zijn ze niet vrouwelijk genoeg. Als ze huilen, lopen ze snel het risico dat ze de indruk wekken hun emoties niet opzij te kunnen zetten en dus geen rationele beslissingen te kunnen nemen.”
Westerse huilebalken
Uit het onderzoek van Vingerhoets blijkt voorts dat er het meest gehuild wordt in westerse, welvarende landen waar mensen zich behoorlijk gelukkig voelen. De
Colette van Laar verschillen in huilfrequentie tussen mannen en vrouwen zijn ook het grootst in voorspoedige landen waar de emancipatie het verst gevorderd is. Misschien heeft dat te maken met het feit dat mensen daar meer vrijheid hebben om zich te uiten en huilen er als een vorm van expressie wordt gezien, denkt Vingerhoets. Maar waarom schaam ik mij dan als ik de bioscoop uitloop met een vlekkerig gezicht? “Misschien omdat we bang zijn zwak over te komen”, zegt Van Laar. “Omdat huilen toch nog steeds wordt gezien als een verlies van controle, een bewijs dat je je emoties niet beheerst en je ratio dan afneemt.” Misschien moet ik eens proberen wat schrijfster Joan Didion ooit werd aangeraden: een papieren zak over je hoofd trekken zou helpen tegen het huilen. “Daar is een gefundeerde uitleg voor,” schrijft ze, “het heeft iets te maken met zuurstof. Maar het psychologische effect alleen is onmiskenbaar: het is extreem moeilijk je te blijven inbeelden dat je Cathy in Wuthering Heights bent met je hoofd in een papieren zak van Food Fair.” Daar is iets van. En het is bovendien geen gezicht.
Sociaal psychologe