Joe Biden “Geloof dat we zullen winnen”
De vrees is uitgekomen: de Amerikaanse presidentsverkiezingen zijn uitgedraaid op een loopgravenoorlog. Joe Biden lijkt zegezeker, maar wie straks ook aan het langste eind trekt: de Verenigde Staten blijven achter als grote verliezer.
Op verkiezingsavond zag het er lang niet goed uit voor de Democratische partij, maar daags na de stembusslag nam Joe Biden alsnog de leiding in de race naar het Witte Huis. Dat het uitzonderlijke verkiezingen zouden worden, was al langer duidelijk. Door de pandemie heeft een recordaantal mensen vervroegd gestemd, hetzij fysiek, hetzij per post. Vooral het tellen van die laatste stemmen neemt zijn tijd. In heel wat staten mochten de enveloppen pas op de dag van de verkiezingen worden opengemaakt. Daardoor waren er pas in de loop van woensdag betrouwbare cijfers beschikbaar.
Wat voorspeld was, kwam daardoor ook uit: staten die eerst rood (Republikeins) leken, kleurden in de loop van woensdag plots blauw (Democratisch). Biden nam zo de leiding in twee cruciale staten waar hij eerder nog achterstond: Michigan en Wisconsin. Tegen de avond werden de staten officieel aan Biden toegekend. Zijn overwinning was wel erg nipt. In Michigan haalde Biden 49,8 procent tegen 48,7 procent voor Trump (60.000 stemmen verschil), in Wisconsin was de marge nog kleiner met 49,6 tegen 48,9 procent (20.000 stemmen verschil).
Blue Wall
De twee staten zijn cruciaal voor een overwinning van Biden. Ze maken samen met Pennsylvania deel uit van de zogenaamde Blue Wall-states. Decennialang was het ondenkbaar dat de Democraten in deze drie staten de zege uit handen zouden geven, maar verrassend genoeg was het Trump die er in 2016 zegevierde met zijn Make
America Great Again-discours,
dat beloofde om jobs in de maakindustrie terug te brengen. Dat verhaal sloeg bijzonder goed aan in staten als Michigan, het historische hart van de Amerikaanse auto-industrie.
Omdat Trump op verkiezingsdag bijzonder goed standhield in het zuiden (staten als Florida en Texas), moest Biden hopen dat twee van deze drie staten naar zijn kant zouden kantelen. Eerder slaagde Biden er al in om Arizona (een staat die in 2016 ook voor Trump stemde) in zijn kamp te krijgen. Als hij ook Nevada, de staat van gokparadijs Las Vegas, zou binnenhalen (en daar zag het wel naar uit, red.), dan heeft de Democraat met Wisconsin en Michigan erbij nét 270 kiesmannen, het minimumaantal dat nodig is om de verkiezing te winnen.
Pennsylvania
In een speech gisterenavond zei Biden dat hij vertrouwen heeft in de overwinning, van zodra alle stemmen zijn geteld.
Er blijven op dat vlak nog drie onbekende factoren: in Georgia en North Carolina lag Trump woensdag nog steeds op kop, maar ook daar was het erg nipt. Mogelijk kunnen achterblijvende stemmen per post ook hier de uitslag nog doen kantelen, al belooft dat wel moeilijk te worden. En dan is er nog Pennsylvania, de belangrijkste Blue Wall-state die op het spel stond. In de loop van woensdag moesten daar nog altijd 1 miljoen stemmen worden geteld die per post waren binnengekomen. Een enorm werk, dat volgens de Election Board tot vrijdag kan duren. Met 86 procent van de stemmen geteld, had Trump er een ruime voorsprong opgebouwd (52 procent tegen 46,8), maar dat was zonder belangrijke delen van stedelijke gebieden als Philadelphia en Pittsburgh, waar overwegend Democratisch wordt gestemd. Als Biden in de loop van woensdag op donderdag Nevada zou binnenhalen, heeft hij Pennsylvania niet meer nodig.
Minderheden
Maar zelfs al zouden de Democraten uiteindelijk met het allerkleinste verschil de verkiezingen winnen, dan nog moeten ze zich grote vragen stellen. Met een historisch hoge opkomst (meer dan 140 miljoen Amerikanen, wellicht meer dan 60 procent van het aantal kiesgerechtigden, red.) hadden de Democraten gehoopt op een symbolische overwinning die hen zou toelaten om vier jaar Trump te kunnen afsluiten. Dat is allerminst het geval.
Joe Biden ligt dan wel comfortabel op kop in de popular vote (met in totaal 70,8 tegen 67,8 miljoen stemmen), de vaststelling blijft dat Trump in absolute cijfers nog meer Amerikanen achter zich wist te scharen dan vier jaar geleden. Op mijn tocht door de VS, de afgelopen twee weken, sprak ik met veel gewone Amerikanen. Ze mogen Trumps discours dan wel afkeuren, de economie groeide de afgelopen jaren (ook al was dat niet alleen Trumps verdienste), de Republikeinen bleven zich verzetten tegen ethische toegevingen (bijvoorbeeld op het vlak van abortus) en zijn migratiekritische standpunt en houding op buitenlands vlak sloegen aan. De zittende president scoorde zelfs opvallend goed bij minderheden. Latino’s, zwarte Amerikanen,... Alleen bij de blanke mannen scoorde Biden beter dan Hillary Clinton, maar in een steeds diversere Amerikaanse samenleving moet dat de Democraten toch grote zorgen baren. Bovendien zal de Senaat wellicht in handen blijven van de Republikeinen, wat een mogelijk presidentschap van Biden zwaar kan bemoeilijken. Zeker met een figuur als Mitch McConnell als leider van de Republikeinse senaatsfractie.
Gestolen
Maar zo ver is het voorlopig nog niet. Trump weigert zich neer te leggen bij de resultaten. Meer nog, woensdagochtend deed hij wat velen vreesden: zichzelf prematuur tot winnaar uitroepen, terwijl in veel staten nog volop werd geteld. In een speech vanuit het Witte Huis bestempelde hij zichzelf als de winnaar, sprak hij van “fraude” bij de stembusgang en eiste hij dat het stemmen zou worden stopgezet. Eerder zei hij op Twitter dat de Democraten zijn overwinning probeerden te “stelen”. De antidemocratische uitspraken van Trump leverden een golf van kritiek op, maar de echo ervan zou wel eens verstrekkende gevolgen kunnen hebben. Trump eiste woensdag dat het tellen van de stemmen in Michigan en Pennsylvania zou worden stopgezet. In Detroit, Michigan, daagden zelfs Trump-supporters op aan het centraal telbureau om hun eis kracht bij te zetten.
Wat als Biden straks tot winnaar zou worden uitgeroepen? Hoe zullen Trumps supporters dan reageren? Met gewapende milities die zichzelf zien als de behoeder van de (blanke) Amerikaanse republiek, klinken de uitspraken van Trump nog onverantwoorder dan ze al zijn, in een land dat sowieso al tot op het bot verdeeld is.
Hertelling
De VS staat in ieder geval voor een periode van grote politieke instabiliteit. Het Trump-team vroeg intussen al een hertelling in Wisconsin en mogelijk komen daar nog andere staten bij. Volgens de Republikeinen zijn er onregelmatigheden vastgesteld in verscheidene regio’s in Wisconsin. De verwachting is dat ze via lokale rechtszaken zullen proberen om voldoende stemmen ongeldig te laten verklaren om alsnog het tij te keren. Ook in Pennsylvania lopen er nog rechtszaken, waarmee de Republikeinen eerder al wilden voorkomen dat stemmen per post die wel op tijd zijn afgestempeld, maar pas later aankomen, toch nog worden geteld. Als de rechtszaken tot het hoogste niveau worden getild, belooft de houding van het Supreme Court cruciaal te worden. Na de benoeming van Amy Coney Barrett vorige week, zijn zes van de negen rechters van conservatieve signatuur. De loopgravenoorlog roept herinneringen op aan het jaar 2000, toen George W. Bush naar het Hooggerechtshof trok om een hertelling in de cruciale staat Florida te laten stoppen. Het conservatieve Supreme Court ging daar toen in mee. Volgens de media zou een hertelling uiteindelijk de Democratische kandidaat Al Gore de winst zou hebben opgeleverd. Maar wie de komende uren, dagen of weken de winst ook grijpt: de grote verliezer van deze verkiezingen lijken vooral de Verenigde Staten zelf te worden, die verdeelder dan ooit de jaren 20 van de 21ste eeuw ingaan.