“Extra middelen voor Limburgse recherche voor strijd tegen drugs”
De nieuwe federale regering heeft van de modernisering van Justitie een topprioriteit gemaakt. Hoognodig, zo beseft justitieminister Vincent Van Quickenborne (Open Vld). “Weet u dat ze bij Justitie zelfs geen Microsoft Teams hebben?”
Minister Van Quickenborne kondigt het voor het interview aan: “We gaan er als een trein door.” En of hij woord houdt. Als de nieuwe regering zaken realiseert aan de snelheid waarmee de minister van Justitie spreekt, beloven de komende vier jaar erg boeiend te worden.
Het is donderdagavond wanneer we hem spreken, het vragenuurtje in de Kamer is net afgelopen, ’s avonds vergadert het kernkabinet. Tijdens het interview belt premier Alexander De Croo nog om de violen met zijn vicepremier gelijk te stemmen.
“Ik heb in de 21 jaar dat ik actief ben nog nooit zo intens aan politiek gedaan als de laatste maanden”, zegt Van Quickenborne. “Het kernkabinet, het Overlegcomité, de coronamaatregelen waarbij we intussen al aan ruim 140.000 corona-pv’s zitten, de terreur in Frankrijk en Oostenrijk en de verijdelde aanslag in eigen land in Eupen, het geweld tegen de politie de afgelopen weken...”
Er ligt veel werk op de plank. Wat zijn voor u de drie prioriteiten?
“Snel, menselijk, straf. Met snel bedoel ik digitaal en snelrecht. Menselijk wil zeggen veel meer oog voor het slachtoffer, maar ook zinvollere detentie. En straf omdat we een lik-op-stukbeleid gaan voeren en de strafmaat voor bepaalde zaken zullen verhogen, bijvoorbeeld voor seksueel geweld.”
Uw departement is een olietanker die maar moeilijk van koers verandert.
“Laat mij eerlijk zijn: in 2024, aan het einde van deze legislatuur, zullen niet alle straffen worden uitgevoerd of alle problemen in de gevangenissen zijn opgelost. Maar wat ik wel kan garanderen is dat er méér straffen zullen zijn uitgevoerd, dat er meer gedigitaliseerd zal zijn, dat geweld tegen de politie strenger zal zijn aangepakt. De nieuwe omzendbrief rond dat fysiek geweld tegen de ordediensten was nog nooit zo duidelijk. Er zal vanaf nu áltijd worden vervolgd: elke dader zal door het parket worden gesproken. Maar de maatregelen op het terrein uitvoeren, kan ik niet doen. Ik ben niet de juge, ik ga zelf niemand vervolgen. We zijn hier niet in China of in een of andere dictatoriale staat.”
Toen u twee weken geleden het parket van Brussel om uitleg vroeg na de aanval op de politie in Elsene, werd u dat niet in dank afgenomen.
“Ik heb intussen een gesprek gehad met mijnheer Meilleur (de procureur van Brussel, nvdr). Ik heb hem gezegd dat het parket beter moet communiceren. De mensen vragen dat. Als je iemand vrijlaat, leg dan uit dat dat niet betekent dat die persoon niet meer gestraft wordt.”
In De Afspraak betwistte Jean-Luc Hennart, erevoorzitter van de rechtbank van eerste aanleg in Brussel, of het wel een goed idee is om geweld tegen de politie prioriteit te geven.
“Ik zal nooit van een rechter zeggen dat hij wereldvreemd is en ik zal dat dus ook niet zeggen over mijnheer Hennart. Ik heb de reacties gelezen op sociale media, dat zegt genoeg. Als minister wil ik vooral pacificeren en samenwerken met de magistratuur. De magistraten behoren tot de derde macht. Dat is een onafhankelijke pijler, essentieel in onze democratie.”
U bent milder geworden?
“Dat is het voordeel van iemand die intussen (op
z’n Hollands) wat gelouterd is in de politiek. Ik ben acht jaar burgemeester, dan moet je een teamspeler zijn. En iedereen begint toch als revolutionair? Maar als je eindigt als revolutionair heb je niet veel bereikt.”
Digitalisering belooft misschien wel de grootste uitdaging te worden bij Justitie. Voor 23.000 werknemers zijn er maar 11.200 laptops, sommige zijn tien jaar oud. Hoe kan dat in 2020?
“Voor het eerst in dertig jaar tijd krijgt Justitie fundamenteel meer middelen. Het budget wordt met dertien procent verhoogd. Op een totaalbudget van 1,9 miljard euro komt er 300 miljoen bij. Dat zal voor een belangrijk deel naar digitalisering gaan. We zullen daarmee voor laptops zorgen, maar ook voor software. Want weet u dat Justitie niet eens software heeft? Office 365 of Microsoft Teams, dat bestaat daar niet.”
Excuseer?
“Je moet de middelen hebben, maar ook iedereen op hetzelfde netwerk laten werken. Nu worden eindelijk stappen vooruit gezet. Dit jaar hebben advocaten al 680.000 stukken online ingediend. Als je vandaag een verkeersboete krijgt, heb je die meteen. Mijn vrouw reed onlangs te snel. Vier dagen later had ze haar boete al in de e-Box.”
U heeft toch betaald?
“Met de gemeenschappelijke rekening (lacht). Wat ik wil zeggen: vroeger werd de helft van de boetes niet betaald, want er werd toch geen gevolg aan gegeven. Nu wordt 93 procent betaald, allemaal digitaal. Als we dat kunnen voor verkeersboetes moet dat ook kunnen voor kleine criminaliteit, voor diefstal,… Je moet niet alles voor de rechtbank brengen. En wie zijn boete niet betaalt, moet die erna op zijn belastingbrief krijgen. Tegen 2024 zullen we daarvoor zorgen.”
Een andere prioriteit is de aanpak van de drugscriminaliteit. De situatie in Antwerpen is de afgelopen jaren ontspoord, de vertakkingen
lopen tot in Limburg.
“Het Stroomplan in Antwerpen is te beperkt in oppervlakte. We moeten het veel ruimer bekijken dan louter de haven. Daarom komt er een Stroomplan XXL, met een uitbreiding naar Limburg en de Kempen, want ook daar is er terreur. Die klauwen van de georganiseerde criminaliteit, dat is dramatisch. Afpersingen, bedreigingen, corruptie binnen de politie. Daarom moeten we de Federale Gerechtelijke Politie van Limburg substantieel meer middelen geven, net zoals we dat in Antwerpen doen. Limburg heeft recent een fantastisch resultaat behaald met de inbeslagname van 5,5 ton cocaïne, goed voor een straatwaarde van een miljard euro. We moeten op zoek gaan naar die dikke vissen, de netwerken en topmensen die vaak in het Midden-Oosten zitten. We moeten ze stropen, hun huizen en auto’s in beslag nemen. Pas dan gaan we die strijd beheersen.”
U beseft dat u vroeg of laat ook zelf onder vuur zal komen te liggen als er iets fout loopt?
“In de Wetstraat weet iedereen dat dit het moeilijkste departement is, omdat je met onverwachte gebeurtenissen wordt geconfronteerd. Er werken 23.000 mensen voor Justitie, elk jaar zijn er meer dan een miljoen vonnissen en arresten. Ik kan mij voorstellen dat er af en toe iets verkeerd loopt. Ik weet dus dat ik mijn lot niet zelf in handen heb. Vandaar dat veel politici deze post niet willen.”
U was wel vragende partij?
“Onze partij heeft ervoor gevochten om de middelen voor Justitie substantieel te verhogen. Als we één les moeten leren uit de verkiezing van 2019 is het dat het ging om veiligheid. De mensen willen weer vertrouwen hebben in een systeem dat werkt. Ik wil de 18de-eeuwse filosoof Cesare Beccaria citeren: ‘De beste straf is de minimale straf die je effectief uitvoert’. Wat doen we in België? We leggen zware straffen op, maar alles onder de drie jaar wordt niet uitgevoerd. Het gevolg is dat rechters nu straffen uitspreken van drie jaar en één dag. Op de duur krijg je een inflatie aan straffen die niet worden uitgevoerd. De mensen begrijpen dat niet. Terwijl bij een verkeersboete de mensen weten dat ze onmiddellijk moeten betalen. Waarom kan dat dan voor andere zaken niet?”
Daardoor zal het plaatsgebrek in de gevangenissen wel nog toenemen.
“Er is een permanente overbevolking in onze gevangenissen. We hebben plaats voor 9.300 mensen en we zitten nu aan 10.700 gevangenen. We hebben gelukkig een masterplan dat de komende zes jaar voorziet in de bouw van vijf nieuwe gevangenissen, in Leopoldsburg, Antwerpen, Haren, Dendermonde en Vresse-sur-Semois. Netto komen er 1.177 plaatsen bij.”
“Ten tweede moeten we nog meer geïnterneerden weghalen uit de gevangenissen. Er zijn nu twee Forensische Psychiatrische Centra, daar komen er nog drie bij. Tegelijk moeten we kijken naar minder streng bewaakte infrastructuur, voor criminelen waarvan het ontsnappingsgevaar minder groot is: vrouwen, daders van financiële criminaliteit… We zullen heel creatief moeten zijn, omdat we ook de korte straffen willen uitvoeren. Ik waarschuw dus: het aantal gevangenen zal nog stijgen, om pas op termijn te zakken.”
Vanaf hoeveel maanden celstraf zal er effectief opsluiting volgen?
“Dat is een discussie in het kader van het strafwetboek. De experten raden aan om geen celstraffen meer uit te spreken onder het jaar, maar ik vind dat niet slim. Een korte gevangenisstraf van drie of zes maanden, bijvoorbeeld voor iemand van betere komaf die veroordeeld is voor fraude, kan ook zijn nut hebben. Die tik op de vingers, dat doet pijn. Trouwens, in Nederland worden zelfs straffen van 30 dagen uitgevoerd. Mensen moeten het voelen, maar de gevangenis mag geen vergeetput zijn, opsluiting moet zinvol zijn. Vandaar dat Haren ook een nieuw soort gevangenis zal worden, waar bewakers ook begeleiders zullen zijn.”
Omdat veel gevangenen na hun straf hervallen?
“De recidivegraad is inderdaad veel te hoog, maar het grote probleem is dat echte data bij Justitie ontbreken. Dat is dramatisch. Ik vroeg cijfers aan het College van Procureurs-Generaal. Zij denken dat 40 tot 50 procent hervalt. Denken!”
Tot slot: de wittebroodsweken van de federale regering zijn voorbij. Er was de discussie over de kernuitstap, de abortuskwestie werd opnieuw opgerakeld. Vormen die losse eindjes een gevaar voor deze ploeg?
“Corona bepaalt vandaag de politieke agenda. Dat zorgt voor cohesie in een ploeg die moeilijke beslissingen moet nemen. Vanaf dag één hebben we verstrengd, nu zien we in de cijfers dat we gelukkig op tijd hebben ingegrepen. Dat zorgt ervoor dat de zeven regeringspartijen aan elkaar hangen.”
Maar corona zal ooit verdwenen zijn. Als dat het enige bindmiddel is?
“Het is zoals een voetbalploeg. Als je een jaar lang het beste moet geven als team, dan begin je elkaar te vinden. Het regeerakkoord is goed onderhandeld, we kennen elkaars gevoeligheden. En al zijn we met zeven partijen, met premier Alexander De Croo hebben we wel een figuur die ons allemaal bindt. Hij levert voortreffelijk werk, communiceert goed en durft moeilijke beslissingen te nemen.”
Dit wordt dus geen nieuw kibbelkabinet?
“Ik heb er vertrouwen in dat dit na corona niet fout zal lopen. Iedereen beseft dat de manier waarop de Zweedse regering heeft gefunctioneerd ca-ta-stro-faal was voor het beeld van de politiek. Die regering was ideologisch interessant, maar vanaf dag één werd er gekibbeld. Men vuurde in de kranten de ene torpedo na de andere af en voorzitters telefoneerden niet met mekaar. Dat was onmogelijk werken. Het is geëindigd in de grootste catastrofe met een partij die is weggelopen voor een verdrag waarvan nu iedereen zegt dat het geen enkel effect heeft gehad. Dat nu herhalen zou collectieve zelfmoord zijn. Neen, deze ploeg met zeven werkt gewoon beter dan de Zweedse met vier. En ja, er zijn wat discussies, maar die worden onmiddellijk gecorrigeerd. We zijn nu twee maanden verder en het loopt, tot spijt van wie het benijdt.”
“De Federale Gerechtelijke Politie in Limburg krijgt extra middelen, want de problematiek rond drugs beperkt zich niet tot de haven van Antwerpen” Vincent Van Quickenborne (Open Vld) Minister van Justitie