VIJF JAAR LATER
Eindelijk is Vijf jaar hier, de documentairereeks van Phara de Aguirre, te zien op Canvas. Al sinds 2016 volgt de journaliste zestien asielzoekers tijdens hun zoektocht naar het geluk in België. Een thema dat haar nauw aan het hart ligt. “Mijn vader is als tienjarig jongetje zelf weggevlucht van de Spaanse burgeroorlog.”
“Er was een periode waarin je in zowat elk journaal beelden zag van de lange rijen aan de dienst Vreemdelingenzaken”, herinnert Phara de Aguirre (59) zich. Ze heeft het over het jaar 2015, toen de asielcrisis uit haar voegen barstte. “Een ongeziene stroom mensen baande zich een weg naar Europa. Toen was ik al geprikkeld om iets rond dat thema te maken. Alleen was de vraag: wat precies?” Het was uiteindelijk haar eindredacteur bij De afspraak die het juiste voorstel op tafel gooide. ‘Als we nu eens enkele asielzoekers contacteren en vragen of we hen vijf jaar lang mogen volgen? Om zo een volledig beeld te kunnen scheppen van de weg die ze hier afleggen?’ Makkelijker gezegd dan gedaan, bleek al snel. “Die mensen beleven wellicht de meest tumultueuze periode in hun leven. Ze staan niet te trappelen van ongeduld om dat op beeld te laten vastleggen. Dus je benadert die heel voorzichtig, met veel empathie. De zoektocht liep via mensen van asielcentra, OCMW’s, vluchtelingenorganisaties… Er was altijd een tussenpersoon nodig die de asielzoekers al kenden en vertrouwden. Iemand die hen kon zeggen: ‘Dit komt goed.’”
16 verhalen
Zo vonden De Aguirre en haar team uiteindelijk zestien verhalen. Toch komen er in het eindresultaat maar twaalf aan bod. “Vier mensen hebben tijdens de draaiperiode afgehaakt. Eentje had al van bij het begin haar twijfels en zei na de eerste draaidag meteen: ‘Hier stopt het’. Da’s vervelend, maar eigenlijk was dat onvermijdelijk. We hadden hen allemaal op het hart gedrukt dat ze zich steeds mochten terugtrekken als ze dat wilden.” Bovendien was het een opgave om met iedereen contact te blijven houden gedurende die vijf jaar. “Als je een reportage maakt, loop je maar enkele weken of maanden met mensen mee”, aldus De Aguirre. “Nu voelde ik me soms zoals die artiesten in het circus, die zestien bordjes draaiende proberen te houden. Want je wil niet dat die mensen het gevoel krijgen dat je hen alleen maar gebruikt voor het programma. Eén keer per jaar langskomen en dan 364 dagen verdwijnen. Dat zou ik sowieso niet kunnen. Ik wil ook oprecht weten hoe het met hen gaat.” Want het migratiedebat ligt De Aguirre nauw aan het hart. Haar vader belandde zelf in België als asielzoeker, toen hij in 1937 als tienjarig jongetje met twee broers wegvluchtte uit de Spaanse Burgeroorlog. “Dat was een ingrijpende ervaring voor hem. Hij vertelde er niet gemakkelijk over. Zelfs op z’n tachtigste werd hij er nog altijd emotioneel van. Als buitenstaander kan je nooit volledig vatten wat voor impact zoiets nalaat. Dinsdagavond komt Mohammed aan bod, die hier op z’n zeven jaar aankwam. Ook hij heeft het moeilijk om te vertellen over zijn overtocht, vertelden z’n pleegouders.”
Niet enkel miserie
Dat het allemaal niet bijzonder opbeurend klinkt ten tijde van een gezondheidscrisis, beseft De Aguirre maar al te goed. “Maar da’s geen reden om het niet te maken. Dit zijn verhalen die móéten verteld worden. Het is nu eenmaal realiteit. Niet overdreven positief, maar ook niet enkel miserie. Want er zijn genoeg asielzoekers die, middels hard werken, hun eigen weg banen.”
Ze haalt Ahmed aan, gevlucht uit Aleppo, in België opgevangen door leerkracht Sandy. “Een bezige bij. Toen ik hem op een bepaald moment vroeg wanneer we nog eens mochten komen filmen, antwoordde hij: ‘Nu niet, Phara, ik heb het eventjes druk’. Toen ik dan eindelijk nog eens bij hem thuis geraakte, bleek hij zowaar getrouwd te zijn. ‘Ja maar vriend, het is wel de bedoeling dat je alle cruciale momenten op beeld vastlegt’, dacht ik toen. (lacht) Gelukkig moest hij hier nog voor de wet trouwen, en konden we dat heuglijke moment toch filmen.”