Europa maakt voorzichtig werk van vaccinatiepaspoort
De Europese regeringsleiders zijn het erover eens dat vaccinatiepaspoorten kunnen helpen om veiliger te reizen, maar er mogen zeker geen voorrechten aan gekoppeld worden.
Dat het coronavirus Europa ook in 2021 nog altijd in een wurggreep zou houden, hadden weinig regeringsleiders een jaar geleden durven denken. Toch lijkt er sinds de uitbraak van de crisis weinig veranderd. Goed, de vaccins kwamen er sneller dan verwacht, maar de uitrol verloopt zo moeizaam dat de meeste landen nog altijd in lockdown zijn en reizen tussen landen ten zeerste afgeraden is. Als de grenzen al niet gesloten zijn.
Omdat Europa de voorbije maanden geen al te best parcours heeft gereden, is de druk op de regeringsleiders én Commissievoorzitter Ursula von der Leyen groot om de EU meer slagkracht te geven. Evident is dat niet. Zelfs in deze gezondheidscrisis lopen de belangen tussen de lidstaten niet altijd parallel. Dat bleek gisteren opnieuw op een speciaal ingelaste Europese top die alweer online moest verlopen.
Geen tweedeling
Twee problemen stonden hoog op de agenda: de vaccinatiepaspoorten (al spreekt men liever van certificaten) die het reizen veiliger moeten maken, en het tekort aan vaccins.
Vooral de lidstaten in ZuidEuropa zijn erop gebrand deze zomer opnieuw volop toeristen te kunnen ontvangen en stellen hun hoop op een vaccinatiecertificaat: een bewijs dat reizigers geen besmettingsrisico vormen omdat ze getest en/of gevaccineerd zijn. Voor de premiers van Kroatië en Griekenland kan zo’n paspoort er niet snel genoeg komen.
Dat zo’n certificaat bijzonder nuttig kan zijn, daarover is iedereen het eens. Maar veel leiders waarschuwen dat het niet zomaar ingezet kan worden. “Dat ze snel technisch uitgewerkt moeten worden, is duidelijk”, zegt premier Alexander De Croo (Open Vld). “Maar we kunnen er niet zomaar voorrechten aan verbinden.” Het kan niet zijn dat er een tweedeling komt tussen gevaccineerden die op vakantie kunnen gaan en de niet-gevaccineerden die moeten thuisblijven. Bovendien moeten ook alle twijfels over de besmettelijkheid van gevaccineerde personen weggenomen zijn. Daarom is afgesproken dat de lidstaten tegen de zomer de nodige technologische voorbereidingen treffen om - minimale - vaccinatiedata te delen. Ondertussen worden de politieke en wetenschappelijke vragen verder uitgeklaard. Volgens Von der Leyen en de Duitse bondskanselier Angela Merkel moet dat mogelijk zijn.
Hoofdpijndossier
Een nog groter hoofdpijndossier is de stokkende vaccinproductie. Die maakt dat de lidstaten weinig snelheid kunnen maken bij de inentingscampagnes. Verschillende regeringsleiders werden zelfs al benaderd door schimmige vaccinmakelaars. Die bieden grote aantallen doses aan waarvan niet duidelijk is of ze echt zijn of überhaupt bestaan. Het Europese antifraudeagentschap Olaf is al een onderzoek begonnen. Een taskforce geleid door Europees commissaris van Interne Markt en Digitalisering Thierry Breton moet erop toezien dat de EU meer greep krijgt op het productieproces. De taskforce zoekt mee naar grondstoffen en productiesites, probeert samenwerking tussen producenten te bevorderen en flessenhalzen op te sporen. Ze gaat farmabedrijven in de eerste plaats ondersteunen, maar zal er ook strenger op toezien dat bedrijven hun afspraken nakomen. De problemen met AstraZeneca hebben die nood pijnlijk duidelijk gemaakt. “Met meer toezicht op de productie zullen we de kortetermijnproblemen niet meteen oplossen”, zegt een diplomaat. Een even belangrijke uitdaging is om fabrieken aan te passen, zodat ze vlug nieuwe vaccins kunnen afleveren die goed beschermen tegen oprukkende nieuwe varianten van het virus. Om die varianten sneller te kunnen opsporen, maakt de Commissie 200 miljoen euro vrij voor het ondersteunen van genetische ‘sequencing’.
De Croo en zijn Deense collega Mette Frederiksen willen dat de initiatieven van de Commissie uitmonden in een volwaardige Europese ‘biodefensie-autoriteit’. Die zou, naar het voorbeeld van het Amerikaanse federale agentschap Barda, functioneren als een operationele cockpit die de hele keten van financiering, ontwikkeling, testen en produceren van vaccins aanstuurt. Volgens De Croo is het voorstel positief onthaald. Maar ook dit is geen plan voor meteen: zo’n agentschap kan volgens een EU-bron ten vroegste een rol spelen “bij de volgende crisis”. Restte nog het idee van de Franse president Emmanuel Macron. Hij wilde, bovenop het Covax-programma dat de EU al heeft, zo snel mogelijk een klein percentage van de Europese vaccinvoorraden doneren aan armere landen. Macron maakt zich zorgen over uitgestelde vaccinatie in die landen, maar is er ook voor beducht dat de Unie het onderspit zou delven in een proorlog rond vaccinleveringen met China en Rusland. Het voorlopige Europese antwoord bestaat uit de verdubbeling, enkele dagen geleden, van het EU-budget voor Covax, tot 1 miljard euro.