Caufriez komt met voet onder grasmaaier terecht
Van bij onze geboorte staat vast dat we ooit zullen overlijden. Op welk moment of op welke manier, daarvan is niemand zeker. Maar we kunnen er ons wel op voorbereiden.
Wie op zoek gaat naar informatie rond voorafgaande zorgplanning ziet vaak door de bomen het bos niet. “Net daarom hebben we het LEIFplan ontwikkeld, waarin alle vijf wilsverklaringen zitten om het de mensen gemakkelijk te maken. Ze werden nagelezen door de juristen van de FOD Volksgezondheid. Dit LEIFplan is gratis te verkrijgen via de apotheek of te downloaden op leif.be”, zegt professor palliatieve geneeskunde Wim Distelmans (VUB).
“Wie vragen heeft rond dit thema kan sinds kort ook terecht in het Huisartsencentrum Maasmechelen en Dienstencentrum De Piepel in Tongeren tijdens een LEIFspreekuur”, vertelt reumatoloog en voorzitter van LEIF Limburg Kristof Thevissen. “Binnenkort komt daar ook Vilomah vzw in Sint-Truiden bij. Zo hopen we stilaan over heel de provincie onafhankelijke LEIFpunten te openen. Uiteraard kunnen mensen hiervoor ook terecht bij hun eigen huisarts of in het Huis van de Mens waar opgeleide LEIFconsulenten hun te woord staan.”
“We hopen stilaan over heel de provincie onafhankelijke LEIFpunten te openen”
Kristof Thevissen
Voorzitter LEIF Limburg
Maar hoe begin je daar aan? “Ook dat is vaak voor veel mensen moeilijk. Daarom ontwikkelden we samen met de Vlaamse overheid de Doelzoeker. Die helpt mensen nadenken over wat zij belangrijk vinden in het leven, wat ze graag doen en wat hen levenskwaliteit bezorgt. Zo kunnen ze concrete levensdoelen formuleren die ze vervolgens kunnen gebruiken in de gesprekken met hun zorgverleners”, zegt Ilse Weeghmans, directeur van het Vlaams Patiëntenforum.
Om uw zorg voorafgaand te plannen, kan u verschillende wilsverklaringen opstellen. Daarmee ligt uw wil niet voor eeuwig en altijd vast: u kunt er steeds op terugkomen, zolang u wilsbekwaam bent.
1 Wat zijn wilsverklaringen?
Wilsverklaringen zijn documenten waarin u duidelijke richtlijnen geeft over een aspect van uw levenseinde voor het geval er zich situaties voordoen waarbij uzelf uw wensen niet meer kan uitdrukken. Het zijn dus documenten voor ‘later’, wanneer u niet meer bij bewustzijn bent of door ziekte, coma, verlamming, dementie... uw wil niet meer kan uiten.
Zolang u uw wil nog kan uiten, heeft u geen wilsverklaring nodig. Een zorgverlener moet namelijk altijd eerst uw toestemming vragen voor een onderzoek en/of behandeling mag worden opgestart. Toch is het belangrijk om er ook nu al over na te denken.
Stel dat er u iets overkomt waardoor u zelf uw wil niet meer kan uiten, dan kan uw vertegenwoordiger toch uw beslissingen meedelen op basis van uw wilsverklaring. Artsen en andere zorgverleners moeten hiermee rekening houden.
2 Welke wilsverklaringen zijn er?
In ons land bestaan er vijf wilsverklaringen die u voorafgaand aan uw wilsonbekwaamheid kan opstellen. U bent uiteraard niet verplicht om ze in te vullen. Al deze wilsverklaringen zijn rechtsgeldig, dit betekent dat anderen hier later rekening mee moeten houden.
➜ Voorafgaande negatieve wilsverklaring
Hierin staat zo nauwkeurig mogelijk beschreven welke behandelingen/onderzoeken/zorg u weigert, indien u onherroepelijk wilsonbekwaam bent geworden. Daarin kan u een vertegenwoordiger aanduiden die uw wensen zal verdedigen wanneer u niet meer wilsbekwaam bent. De verklaring is onbeperkt geldig, kan op elk moment door uzelf worden aangepast en is juridisch afdwingbaar. Naast uw exemplaar voorziet u best een exemplaar voor uw arts, vertegenwoordiger en/of familieleden.
➜ Voorafgaande wilsverklaring euthanasie
Deze verklaring kan u opstellen indien u euthanasie wenst ingeval u in een onomkeerbare comateuze toestand komt. De wilsverklaringen die na 2 april 2020 zijn herzien, herbevestigd of opgesteld zijn levenslang geldig. Wilsverklaringen die opgesteld zijn voor deze datum vervallen na vijf jaar en moeten dus nog eenmaal worden herbevestigd. U kunt deze wilsverklaring laten registreren bij de gemeente, maar breng zeker ook uw arts en naasten op de hoogte. “Veel mensen denken dat ze via deze voorafgaande wilsverklaring euthanasie hun ‘papieren’ voor euthanasie in orde hebben. Maar dat is een groot misverstand”, duidt professor palliatieve geneeskunde Wim Distelmans (VUB). “Via dit document heb je enkel vooraf geregeld dat je euthanasie wenst als je in een coma raakt die onomkeerbaar is. Dat moet door een arts worden vastgesteld. Voor alle andere gevallen is er een schriftelijk verzoek nodig. Dat schriftelijk verzoek kan bij wijze van spreken op een bierviltje worden genoteerd: Ik, voornaam en
naam, wil euthanasie, datum van verzoek en handtekening. En vervolgens moet je aan vier voorwaarden voldoen: wilsbekwaam zijn; het vrijwillig, herhaald en duurzaam vragen; je moet een ernstige, ongeneeslijke aandoening hebben, veroorzaakt door ziekte of ongeval; en je moet hierdoor ondraaglijk lijden.”
➜ Verklaring wijze van teraardebestelling
U kunt zelf bepalen wat er met uw lichaam gebeurt na uw overlijden. Die keuze kan u laten vastleggen in de laatste wilsbeschikking (wijze van teraardebestelling). Die verklaring wordt geregistreerd in het bevolkingsregister. Bij elk overlijden gaat de gemeente na of de overledene een laatste wilsbeschikking heeft laten registreren.
➜ Verklaring voor orgaandonatie
In België is iedereen na overlijden potentieel orgaandonor, tenzij iemand zich daar bij leven expliciet tegen heeft verzet. Indien er niets geregistreerd staat, zullen artsen altijd de familie bevragen over hoe hun familielid tegenover orgaandonatie stond. Maar u kunt uw keuze ook officieel laten registreren bij de gemeente of via mijngezondheid.be.
Sinds 1 juli 2020 kan u vier keuzes maken rond het wegnemen van menselijk lichaamsmateriaal na overlijden.
➜ Lichaamsschenking aan de wetenschap
Als u dat wilt, kunt u uw lichaam na uw overlijden ter beschikking stellen van de wetenschap. Uw lichaam wordt dan gebruikt voor medischwetenschappelijk onderwijs en onderzoek. U neemt daarvoor contact op met de medische faculteit van uw keuze. Deze informeert u over de verdere procedure.
3 Hoe ga je aan de slag met een wilsverklaring?
Denk na over een aantal levens(einde)vragen. Informeer u. Praat erover met uw naasten en zorgverleners. Stel een vertegenwoordiger aan. Vul de documenten in die voor u belangrijk zijn. Stuur de documenten bij indien nodig, dit kan op elk moment zolang u wilsbekwaam bent.
4 Wat is een vertegenwoordiger of vertrouwenspersoon?
Zolang u wilsbekwaam bent, oefent u zelf uw rechten uit. Wat niet uitsluit dat u nood kan hebben aan iemand die u bijstaat tijdens contacten met artsen of zorgverleners, de zogenaamde vertrouwenspersoon. Via een formulier kan u uw vertrouwenspersoon aanduiden, hij of zij mag wel niets in uw plaats beslissen, ook niet als u wilsonbekwaam bent.
Vanaf het moment dat u niet langer wilsbekwaam bent, zal een vertegenwoordiger uw rechten uitoefenen. De vertegenwoordiger moet steeds uw wil vertolken en handelen in uw belang als patiënt. De vertegenwoordiger die u via een officieel document aanduidt mag ook uw vertrouwenspersoon zijn.
5
Wat is een zorgvolmacht?
U kunt bij uw notaris vastleggen wie uw financiële zaken mag regelen op het moment dat u dat niet meer kan. Sinds 1 maart 2019 kan u ook in uw zorgvolmacht laten opnemen wie er in uw plaats uw persoonlijke zaken mag regelen. Zo kan u bijvoorbeeld aanduiden in welk woonzorgcentrum u graag zou verblijven, wie uw behandelend arts is of wie uw patiëntenrechten mag uitoefenen. Als u dit laatste vastlegt in een zorgvolmacht, dan is deze persoon in principe ook uw vertegenwoordiger.
Let wel op: artsen en zorgverleners hebben geen toegang tot de zorgvolmacht die door de notaris is geregistreerd. Het is daarom belangrijk om een ondertekend document te bezorgen aan uw zorgverleners en in uw medisch dossier te laten noteren wie uw vertrouwenspersoon en vertegenwoordiger is. Informeer u dus goed vooraf.
6 Waar kan ik terecht voor meer informatie?
➜ Het LevensEinde Informatie Forum: www.leif.be of www.leiflimburg.be tel. 078/15.11.55
➜ Huis van de Mens Limburg:
www.vrijzinniglimburg.be tel. 011/21.06.54
➜ Netwerk Palliatieve Zorg Limburg:
www.npzl.be tel. 011/81.94.72
➜ Palliatieve Limburgse Ondersteuningsequipe (Pallion):
www.pallion.be tel. 011/81.94.74
➜ Info voor zorgverleners via de LEA app:
www.levenseindeapp.be
➜ Voor nog meer informatie: www.hbvl.be