Limburgse topstukken op expo in Heverlee
ERFGOED
HEVERLEE/MAASEIK/BREE
Parcum, fraai gelegen in de Leuvense abdij van het Park, bekommert zich als expertisecentrum en museum om religieus erfgoed. En dat is nogal wat in Vlaanderen. Deze keer confronteert Parcum in zijn tijdelijke tentoonstelling ‘Ergens onderweg’ religieus erfgoed omtrent reizen met hedendaagse kunst. Al kan een reiziger niet alleen een zakenman, toerist of pelgrim zijn, maar ook een vluchteling. Ook dat is van alle tijden. Niet alleen zien we een fraai laatmiddeleeuws polychromen beeld dat de Vlucht naar Egypte uitbeeldt, maar eindigt de tentoonstelling boven met de video Wonderland van de Turks-Koerdische kunstenaar Erkan Özgen. Je ziet alleen de kleine 13-jarige en doofstomme Mohammed die louter met gebaren en woordeloze klanken getuigt over bombardementen, overleven zonder eten of drinken en standrechtelijke executies. De horror in een universele taal die iedereen begrijpt. Aangrijpend.
Topstukken
‘Ergens onderweg’ pakt ook uit met vier van 890 Vlaamse Topstukken. Roerend erfgoed dat Vlaanderen niet zomaar mag verlaten. Drie van die vier zijn Limburgs en staan normaal in Limburgse kerken. Maar waar je als passant of kerkganger misschien niet stil bij staat. En waar ze ook niet altijd museaal getoond worden.
Hier dus wel. Twee stukken zijn uit de Sint-Lambertuskerk in
Neeroeteren, één uit de Sint-Michiel in Bree. Alle drie zijn ze ergens begin 16de eeuw uit hout gesneden door de enigmatische Groep rond de Meester van Elsloo. De Achelse Famke Peters, nu werkzaam in het Mechelse museum Hof van Busleyden, heeft die groep bestudeerd: “Een noodnaam, begonnen met kunsthistoricus Timmers die de kunstwereld wees op een uitzonderlijk mooi houten beeld in Elsloo, net over de Maas, tegenover Maasmechelen. Steeds meer werden andere, gelijkaardige beelden in verband gebracht met die onbekende Meester van Elsloo. En toen werd het complex.” (lacht)
“Op den duur is een groot aantal beelden, twee- à driehonderd, toegewezen aan die kunstenaarsgroep. Aan het eind van de vijftiende, begin zestiende eeuw maakte die houten beelden van uitzonderlijke kwaliteit: heel gedetailleerd, levendig qua houding, juiste anatomie en diep uitgesneden. Alleen weten we niet waar die kunstenaars werkzaam waren. Roermond is een mogelijkheid, al waren er waarschijnlijk meerdere ateliers. Je zou het laatgotische Maaslandse kunst kunnen noemen, al zijn er ook Nederrijnse invloeden. In België zijn de beelden vooral terug te vinden in Limburg.”
Christof, Jaak en Hilde
En daar staan ze dus: reus Christoffel met zijn kindje Jezus dat hij over de rivier droeg, maar steeds zwaarder werd. Normaal staat hij in Bree dit vrolijk kindje te torsen, nu doet hij het in de Abdij van het Park. Christoffel die zou uitgroeien tot zowat de populairste middeleeuwse reisheilige. Iemand die je nodig had als je je zielenheil in pakweg Jeruzalem wilde vinden. Maar de weg was lang en gevaarlijk.
Naast Christoffel, Jacob de Meerdere, discipel van Jezus wiens onthoofde lijk in de jaren stillekes zou aanspoelen op de Galicische kust.
Wat uiteindelijk zou leiden tot bedevaartsplaats Santiago de Compostella. Santiago, of Sint-Jacob, is nu nog de patroonheilige van Spanje. En die van de pelgrims. Die van Bree kijkt stoer opzij, gewapend met zijn pelgrimsstaf, schelp, staf en drinkkroes, klaar voor zijn verre reis.
Apart staat dan weer de heilige Reinhildis, normaal te zien in Neeroeteren. Veel beelden zijn er niet van haar. Zeker niet zoals hier: als rolmodel voor vrouwelijke pelgrims, zo in stevige reiskledij, inclusief staf, en toch devoot. De echte Reinhildis, geboren in het Antwerpse Kontich rond 630, zou al haar bezittingen verkopen en naar Jeruzalem trekken. Om achteraf haar leven te contempleren als kluizenares bij een Brabantse bron. Reizen is fijn, thuiskomen ook.
→ ‘Ergens onderweg’ loopt tot 18 augustus. Parcum, Abdij van Park 7, 3001 Leuven, van dinsdag tot zondag 10 tot 17 uur, standaard ticket is 12 euro, audiogids is voorzien.