Alkense makelaar lichtte zijn slachtoffers op met ponzifraude
OPLICHTINGSMETHODE
ALKEN/BOSTON/NEW YORK
Piramide- en ponzifraude worden vaak door elkaar gebruikt, maar er is wel degelijk een verschil. Bij piramidefraude ontvangt de oplichter - of een groep oplichters de eerste geldstortingen van beleggers die zich hebben laten verblinden door hoge winstpercentages. In de realiteit zal de oplichter het geld van de investeerders niet beleggen. Meer nog, ze worden overtuigd om zelf nieuwe investeerders aan te brengen in ruil voor wat meer opbrengsten. De nieuwe beleggers die in dit systeem stappen, brengen extra kapitaal binnen. Dat geld vloeit naar de top van de piramide en druppelt in steeds kleiner wordende winstpercentages verder naar beneden.
Medeplichtig
Behalve het meesterbrein achter de oplichting, denkt iedereen dat het geld verdiend wordt door slimme beleggingen. In de praktijk worden de winstpercentages uitbetaald met het verse geld van nieuwe investeerders. Als die er niet meer zijn, gaat de top van de piramide aan de haal met het grote bedrag en blijft de rest met lege handen achter. De risico’s voor de betrokkenen zijn niet alleen het verlies van geld. Iedereen in de piramide die nieuwe investeerders heeft aangebracht en daarvoor een vergoeding kreeg, riskeert medeplichtig te worden bevonden aan een strafrechtelijk misdrijf. Er is een wezenlijk verschil met multi level marketing (MLM). Deze verkoopsformule maakt ook gebruik van een piramidestructuur, maar hierbij worden effectief producten verkocht en dat is niet bij wet verboden. Bekende voorbeelden zijn Herbalife (dieetproducten), Avon (cosmetica), Tupperware (keukenproducten) of vroeger de verzekeringen van Hamburg-Mannheimer.
Peetvader Charles Ponzi
Ponzifraude daarentegen werkt anders. Het verschil is dat de oplichter zelf alle investeerders benadert en dus geen piramide voor zich laat werken. De ponzifraudeur betaalt eerdere investeerders percentages uit met het geld van nieuwe geldschieters. Ook een ponziconstructie is gedoemd om vroeg of laat in elkaar te klappen: als er geen nieuwe investeerders zijn, is het game over. De oplichtingsmethode dankt zijn naam aan Charles Ponzi die in de jaren ‘20 van vorige eeuw in Boston een fraudeschema op poten zette rond de U.S. Postal Services. Hij had een ingewikkeld plan uitgedokterd om speciale antwoordcoupons van de Amerikaanse post te kopen en weer te verkopen. Hij lichtte uiteindelijk 30.000 slachtoffers op voor een totaalbedrag van 8 miljoen dollar.
Gewiekste vrouwen
En toch is Charles Ponzi zeker niet de eerste die deze gewiekste methode heeft gebruikt om investeerders op te lichten. In 1879 had Sarah Howe in Boston een frauduleuze spaarbank opgericht met zeer hoge winstbeloften. Haar ongeloofwaardige verhaal werd onderuit gehaald door verslaggevers van de Boston Daily Advertiser. Howe werd uiteindelijk veroordeeld tot drie jaar cel. Na haar vrijlating begon ze meteen met een identieke zwendel tot ze opnieuw werd opgepakt. Maar zelfs Sarah Howe was niet de eerste ponzifraudeur. Tien jaar eerder, in 1869 al, richtte de Duitse Adele Spitzeder de Spitzdersche Privatbank op omdat haar carrière als actrice en zangeres begon te tanen. In haar eigen bank beloofde ze klanten torenhoge opbrengsten die ze uiteraard betaalde met geld van nieuwe klanten. Ze kon haar oplichting drie jaar lang volhouden.
Bernie Madoff
Op eenzame hoogte in het lijstje van historische ponzifraudeurs staat Bernie Madoff. De meesteroplichter zou volgens The New York Times al begonnen zijn in 1960, vlak nadat hij zijn eerste bedrijf Bernard L. Madoff Investment Securities had opgericht. Madoff kon zijn ponzisysteem decennialang in stand houden en wist volgens de openbare aanklager in die periode zo’n 62 miljard euro achterover te drukken. De belegger genoot faam in de financiële wereld. In de jaren ‘70 was hij zelfs een van de drijvende krachten achter de NASDAQ en hij werd er later ook voorzitter van. Onder zijn slachtoffers zitten banken, investeringsfondsen, maar ook bekende namen zoals regisseur Steven Spielberg, ceo Jeffrey Katzenberg van animatiefilmstudio Dreamworks, talkshowhost Larry King, het acteurskoppel Kevin Bacon en Kyra Sedgwick en Nobelprijswinnaar Elie Wiesel. Madoff liet een spoor achter van meer dan 37.000 berooide slachtoffers. Hij kreeg in 2009 een celstraf van 150 jaar voor de grootste investeringsfraude ooit in de VS. Bernie Madoff overleed op 14 april 2021 op 82-jarige leeftijd achter de tralies.
Een andere bekende ponzifraudeur is Lou Pearlman, beter bekend als de Amerikaanse manager van wereldberoemde boybands Backstreet Boys en *NSYNC. Hij liep in 2008 tegen de lamp toen bleek dat hij via een ponzifraude zijn slachtoffers een half miljard dollar lichter had gemaakt. Het illegaal vergaarde kapitaal werd gebruikt om in de jaren ‘90 de twee boybands mee te lanceren. Pearlman kreeg in 2009 25 jaar cel aan de broek en stierf in 2016 op 62-jarige leeftijd in de gevangenis.