“Poging tot staatsgreep door Trump”
ONDERZOEKSCOMMISSIE WASHINGTON
Een heksenjacht zou het worden, volgens Donald Trump en de hem gezinde media. Maar de eerste van zes openbare hoorzittingen van de onderzoekscommissie van het Huis van Afgevaardigden was een noodkreet voor de democratie, geen partijpolitiek spel. Het was de Republikeinse Liz Cheney, de dochter van voormalig vicepresident Dick, die het hoge woord mocht voeren, en het waren geen Democraten maar getuigenissen uit Trumps eigen entourage die het beeld schilderden van een verbeten would-be-autocraat die zich tot elke prijs aan de macht vastklampte. Acht conclusies na een onthutsende eerste zitting:
Narcisme? Nee, een coup.
Trump wordt door veel critici gezien als een narcist, niet in staat te beseffen dat hij verloren heeft. Maar de belangrijkste conclusie van de eerste zitting was hoe bewust hij van meet af aan was van het feit dat hij eerlijk verloren had. Het enorme tv-publiek kreeg al een voorsmaakje (maandag wordt dit luik in detail behandeld) van hoe goed zijn medewerkers hem op de hoogte brachten. Daarom begon wat Liz Cheney een zevenstappenplan noemde om het Amerikaanse volk te misleiden en het verkiezingsresultaat opzij te schuiven. Voorbeelden zijn Trumps poging een minister van Justitie aan te stellen die aan die misleiding wilde meewerken, de alternatieve lijsten van nepkiesmannen in zeven staten, en de zware druk op staatsambtenaren én op vicepresident Mike Pence om het spel mee te spelen.
Trumps entourage geloofde niet in verkiezingsfraude.
Goed gekozen getuigenissen zeggen meer dan het scherpste rekwisitoor, dachten de commissieleden. Al snel serveerden ze een opname van William Barr, Trumps trouwe minister van Justitie, de man die zijn baas hielp de dans te ontspringen tijdens Russiagate door openbaar aanklager Robert Mueller de mond te snoeren. “Minstens drie keer heb ik Trump gezegd dat het verhaal over verkiezingsfraude bullshit en gekkemanspraat was”, zei Barr. Lievelingsdochter Ivanka Trump zei in een ander fragment dat ze “alle vertrouwen” had in het oordeel van Barr, die ze “erg respecteert”. Zij geloofde dus ook niet in de big steal. De commissie zal ook nog aantonen dat advocaat John Eastman, de architect van het plan om via alternatieve kiesmannen het presidentschap te behouden, daar zelf niet in geloofde.
Trump stuurde Proud Boys aan.
Het waren de Proud Boys en de Oath Keepers, twee extreemrechtse milities, die op 6 januari met geweld de perimeters rond het Capitool doorbraken. Het ledenaantal van de Proud Boys verdrievoudigde nadat Trump in een debat had geweigerd hun gedrag te veroordelen, maar ‘hou je koest en sta paraat’ had gezegd. Toen Trump op 19 december in een tweet opriep tot de rally bij het Capitool met de woorden “het wordt wild!”, zagen ze dat als een oproep tot actie op 6 januari. Deze milities planden de aanval vooraf, toonde een documentairemaker, die hen volgde, aan. Veel wijst erop dat de Proud Boys en de president die dag in contact stonden met elkaar.
Het was een waar slagveld.
Trump en zijn media noemen 6 januari een licht uit de hand gelopen vredig protest. Het getuigenis van een Capitool-agente, die tweemaal gewond raakte en vertelde hoe ze “uitschoof over het bloed” van haar collega’s, illustreerde nog eens hoe haaks die vergoelijkende versie op de feiten staat.
“Pence verdient het opgehangen te worden”
187 minuten volgde Trump op tv de bestorming zonder iets te doen. Hij overlegde niet met het leger of de ordediensten, negeerde smeekbeden om op te roepen tot kalmte. Toen iemand hem zei dat zijn fans vicepresident Mike Pence dreigden op te hangen, zei hij: “Misschien hebben mijn fans gelijk, Pence verdient het.”
De zitting waarin Witte Huis-medewerkers meer in detail praten over Trumps gedrag op 6 januari, belooft een hoogtepunt van deze hoorzittingen te worden – met
Trump als een soort King Lear in zijn nadagen. Na 6 januari riepen diverse ministers op hem op basis van het 25th Amendment mentaal ongeschikt te verklaren voor de laatste weken van zijn termijn.
Fox News in eigen bubbel
Hoeveel Amerikanen er al gekeken hebben, is nog onduidelijk. Fox News zond de zitting niet uit, maar meldde dat het “saai en tendentieus” was. Sterpresentator Tucker Carlson noemde het “een on-Amerikaans spektakel, als in een totalitaire staat.”
Justitie kijkt mee
Na de eerste dag is het onduidelijk of het gerecht Trump en andere spilfiguren zal vervolgen. De minister van Justitie, Merrick Garland, beslist of er voldoende kwade intentie was. Liz Cheney onthulde dat diverse Republikeinse congresleden in de laatste dagen een algemeen gratieverzoek indienden bij Trump. Vergeefs.
Wat in de toekomst?
De eerste zitting ging over de periode tussen de verkiezingen en de bestorming van het Capitool. Niet over grotere alertheid voor geweld van extreemrechts, noch over de concrete dreiging voor 2024: de inspanning om Trumpgetrouwen als gouverneurs en kiesambtenaren te laten benoemen. Veel analisten zien daarin een teken dat een nieuwe poging tot coup in de maak is. Dat luik komt wellicht pas in de slotzitting aan bod.