Hoe een handbalcoach zijn speelsters uit een burgeroorlog redde

Op zondag 3 mei 1992 glipt een reisbus uit Mostar, de stad in Bosnië-Herzegovina die dan al weken toneel is van zware beschietingen en gevechten. Aan boord zit een groep jonge handbalsters. De meisjes rijden naar Nederland om deel te nemen aan een toernooi, denken ze. In werkelijkheid hebben hun coach en hun ouders een evacuatie op touw gezet om de burgeroorlog in het voormalige Joegoslavië te ontvluchten. Maar de “paar weken Nederland” worden jaren.

“Ik was sportverslaggever en handbal was een van de sporten die ik volgde”, vertelt journalist Gerben van ’t Hek die samen met Rens Lieman het verhaal van De Bus uit Mostar in een boek goot. “In het Noord-Hollands handbal zaten opvallend veel topspeelsters met Joegoslavische namen. Dat intrigeerde me en het bleek al snel dat ze acht à negen jaar eerder samen op die bus uit Mostar zaten. Maar ze wilden er toen niet over spreken, de wonden waren nog te vers.”

Van ’t Hek kwam de handbalsters regelmatig tegen in zijn regio. “Elf van de 26 wonen nu nog altijd in Nederland. Ze hebben hier een gezin en dat is de reden waarom ze nu wel willen praten: ze zijn bijna allemaal zelf moeder en hun kinderen zijn nu net zo oud als hun moeders waren toen die naar hier kwamen. Hun kinderen mogen niet zonder mobiele telefoon de stad in. Zij zaten plots aan de andere kant van Europa zonder communicatiemiddelen, spraken de taal niet, moesten naar scholen in een omgeving die ze niet kenden.” Toen de journalisten aan het boek begonnen, was er van oorlog in Oekraïne nog geen sprake. Van ’t Hek ziet toch een grote parallel: “Familie achterlaten, gastgezinnen,... De handbalsters van toen durven het televisiejournaal bijna niet te bekijken omdat al die herinneringen van vroeger naar boven komen: kapotgeschoten flats, schuilen in de kelder,…”

Aaibaarheidsfactor

De 26 ex-handbalsters uit Mostar stonden niet allemaal te springen om hun verhaal te doen. “De oorlog ligt dertig jaar later nog altijd gevoelig, ze willen vooral geen wij-tegen-zij-verhaal. Het is een proces van vertrouwen winnen geweest om de vrouwen allemaal te spreken”, illustreert Van ’t Hek.

“Het team was een afspiegeling van het oude Joegoslavië. Mostar was een smeltkroes van Bosni

Gerben van ’t Hek

Journalist