Reconstructie van een ramp die twintig jaar eerder al was voorspeld… door ons land.

“Een herhaling van het scenario van Londen in 1952 is extreem onwaarschijnlijk omdat de luchtkwaliteit er flink op verbeterd is”

Apea souper.” Zo noemden Londenaars de mist die hun stad al eeuwenlang teisterde, groen als erwtensoep. Er was dan ook geen sprake van paniek toen op 5 december 1952 opnieuw een pea souper opdook. Zoals altijd kleurde de lucht groen, de stank van rotte eieren was niet te harden, en de zichtbaarheid werd herleid tot zo goed als nul. Fietsers konden hun voorwiel niet meer zien, voetgangers konden alleen maar gissen naar de ondergrond. Bussen en trams vielen stil, auto’s konden letterlijk alleen stapvoets verder: er moest iemand voor het voertuig wandelen met een licht. Theaters en bioscopen liepen leeg, omdat de mist ook gebouwen binnendrong. En op straat werden mensen aangevallen en beroofd.

Een 10-jarig meisje getuigde dat ze met een wollen sjaal over haar neus en mond naar school stapte. “Met de ene hand hield ik een vriendin vast, met de andere vond ik mijn weg langs de

Wouter Lefebvre

VITO hagen. Toen ik de sjaal op school afdeed, zag die zwart van het roet.” Toen de mist na vijf dagen optrok, werd snel duidelijk dat deze pea souper geen doordeweekse mistbank was. Mensen waren op straat ineengezakt, konden niet geholpen worden omdat ambulances niet konden uitrukken. De ziekenhuizen lagen overvol – het aantal Londenaars met een chronische aandoening aan de luchtwegen werd geschat op 150.000. In de weken na de vijfdaagse lieten 4.000 mensen het leven. Eén jaar na The Great Smog – ‘smog’ is een samentrekking van smoke of ‘rook’ en fog of ‘mist’ – werd de balans opgemaakt: 12.000 doden.

Een perfecte storm

Die grote smog van Londen was het resultaat van een perfecte storm. Figuurlijk dan toch, want die 5de december 1952 was het windstil. Een hogedrukgebied hield halt boven de hoofdstad. Warme lucht hield koude lucht vast. En die koude lucht was vuil, heel vuil. Vuil van de steenkool die massaal werd verbrand in fabrieken en bij de mensen thuis. Elke dag werd in Londen 1 miljoen kilo rook en 2 miljoen kilo koolstofdioxide de lucht in gejaagd. Ook tijdens The Great Smog, want de overheid vond het niet nodig om in te grijpen.

Komt daarbij dat die steenkool van slechte kwaliteit was. Groot-Brittannië torste na de Tweede Wereldoorlog een zware schuldenlast en probeerde die mede te verlichten met de uitvoer van de beste steenkool. In die steenkool van slechte kwaliteit zat meer zwaveldioxide, ook wel ‘rotte-eieren-gas’ genoemd. Dat gas creëerde samen met stikstofdioxide een giftig mengsel dat na de verdamping van de mistdruppels het uiterst schadelijke zwavelzuur vormde. Die chemische optelsom is trouwens pas zes jaar geleden gemaakt, toen onderzoekers uit China, de VS, Israël en het Verenigd Koninkrijk op basis van analyses van de luchtvervuiling in enkele grote Chinese steden precies konden bepalen waarom The Great Smog zoveel slachtoffers had geëist.