“In 2035 is een op de drie Belgen obees, het woord epidemie is dus op zijn plaats”
Een vierde van de Belgen is obees. In hun boek ‘De kilo te veel’ gaan specialisten dr. Wim Bouckaert en Leen van Lierop dieper in op de obesitasepidemie, die nog gaat nog toenemen tot het jaar 2035. De auteurs onderscheiden feiten van fabels en geven tips over de beste manieren om af te vallen.
Maar liefst 25 procent van de Belgen is obees. Maar hoewel het dus erg veel voorkomt, bestaan er nog heel wat fabels en onduidelijkheden over het onderwerp. Daarom brachten obesitaschirurg Wim Bouckaert en obesitascoördinator Leen van Lierop, beiden verbonden aan het ZOL, het boek ‘De kilo te veel’ op de markt.
“Er bestaan heel veel boeken over diëten en vermageren. Maar iedereen die ooit met overgewicht of obesitas gekampt heeft, weet intussen wel dat de meeste methodes maar even werken en niet blijven duren”, zegt dr. Bouckaert. “Leen en ik wilden vanuit de visie van het obesitascentrum aantonen dat dé oplossing om te vermageren niet bestaat. Eén succesvolle manier voor iedereen is er niet.”
Hoe kunnen we berekenen of we met overgewicht of obesitas te kampen hebben? Dr. Bouckaert:
“Op dit moment wordt obesitas nog altijd gedefinieerd met behulp van de Body Mass Index (BMI). Volwassenen kunnen hun BMI berekenen door hun gewicht in kilogram te delen door het kwadraat van hun lengte in meter. Een BMI-score van 20 tot 25 is noemen we dan gezond. Als je boven de 25 uitkomt, spreken we over overgewicht en vanaf 30 over obesitas. Vanaf een BMI van 40 heb je te maken met morbide obesitas, een ziekte met een zeer hoog risico op bijkomende aandoeningen zoals suikerziekte,
die levensbedreigend kunnen zijn. Naast deze Body Mass Index zegt ook de middelomtrek iets over de hoeveelheid vetmassa in de buik. Deze is te hoog vanaf 80 centimeter bij vrouwen en vanaf 95 centimeter bij mannen. Een factor waar te weinig rekening mee gehouden wordt, is de afkomst van het individu. Zo heeft een BMI van 40 een zeer hoog gezondheidsrisico voor iemand van het Kaukasische ras, terwijl dat voor iemand van het mediterrane type BMI 35 is.”
Wat is de belangrijkste oorzaak van obesitas?
“Bij de obesitas die wij zien, speelt genetica slechts in heel weinig gevallen een rol. De basis voor obesitas is vooral het onevenwicht tussen wat je eet en verbruikt. We leven in een maatschappij waar de meerderheid van de volwassenen geen handenarbeid doet en mogelijkheden heeft om niks te verbruiken. De meesten hebben een auto die hen overal naartoe brengt en producten worden thuis geleverd. Hetzelfde geldt voor kinderen: zij worden naar school gebracht met de auto of bus, terwijl ze vroeger kilometers lang f ietsten. Per dag zouden we in het ideale geval minstens 10.000 stappen moeten zetten.” “In rust heb je op zijn minst een verbruik tussen de 1.500 en 2.000 kilocalorieën per dag nodig. Als je een sterk fysieke job hebt, kom je al snel aan 3.000 tot 4.000 per dag. Hoeveel kilocalorieën je precies nodig hebt, verschilt van je fysieke activiteit en is elke dag anders. Maar een gemiddelde Belg komt dagelijks een voedingsaanbod van 12.000 tot 15.000 kilocalorieën tegen. Een voorbeeld zijn de automaten op het werk. En de voding die je ziet, is dikwijls heel geraff ineerd of bewerkt. Hoe meer verwerkt en bewerkt, hoe ongezonder. Als je dan te veel voeding inneemt en te weinig ervan verbruikt, slaat de balans om. Ons lichaam heeft automatisch de reflex om het overschot op te slaan in vetweefsel. Eens dit erin zit, krijg je het er maar moeilijk uit. Je moet dus een evenwicht zoeken tussen wat je verbruikt in rust en wat je daarbovenop nog nodig hebt om een activiteit te doen.”
“Maar het is niet makkelijk om in onze maatschappij gezonde voeding te vinden en de juiste keuzes te maken. Spijtig genoeg geldt ook nogal eens: hoe gezonder, hoe duurder. Een Big Mac van de McDonald’s kost ongeveer vijf euro, maar als je naar een fruitwinkel gaat met vijf euro, zal je niet veel kunnen kopen. We leven dus in een obesogene omgeving, waarin er te veel ongezond eten is en te weinig beweging wordt gestimuleerd. Het is niet makkelijk voor mensen om daarin een correcte keuze te maken.”
Hoe kunnen obese mensen het best afvallen?
“Al onze patiënten hebben in hun leven al tientallen diëten geprobeerd. Ik kan je ook perfect een dieet voorschrijven waarmee je in een maand tijd vijf kilo zal vermageren. Maar dat is op korte termijn, want als we elkaar na drie maanden terugzien, ben je weer bijgekomen met zes of zelfs zeven kilo. Doe je een week het soepdieet, appeldieet of citroendieet, gaat er ook niet veel gebeuren. Eenzijdige diëten zijn nooit goed. Je gaat geen evenwichtige voeding krijgen, dus de basis is al fout. Je gaat jezelf ook uithongeren. En als je ermee stopt heb je meer honger, begin je weer te eten en word je weer zwaarder. Hetzelfde met Ozempic, met alleen dat spuitje of pilletje ga je er niet komen. Diëten en medicatie hebben enkel zin gecombineerd met voldoende beweging en brede ondersteuning.”
“In ons boek staat er niet ‘dit is dé oplossing’ want die heeft niemand. Maar het beste dieet is gezonde en evenwichtige voeding. Als je een inzicht hebt waarom je te zwaar bent, moet je goed nadenken over hoe je voedingspatroon eruitziet. Is de verdeling tussen goede en slechte koolhydraten, eiwitten en vetten oké? Is je voeding niet te veel bewerkt? Dit zijn werkpunten waarmee we aan de slag gaan met onze patiënten. Dat wil niet zeggen dat je nooit ongezond mag eten. Wij zeggen altijd: iedereen eet gemiddeld drie keer per dag, dat zijn 21 maaltijden in de week. Als je van die 21 maaltijden er achttien correct verdeeld en evenwichtig eet en er zijn er drie bij die wat minder zijn, dan is dat geen drama. Jammer maar helaas zijn er mensen die achttien slechte en drie goede maaltijden eten.”
“Maar naast voeding is beweging dus ook belangrijk. Iedereen heeft een smartphone waar je een gratis stappenteller op kunt zetten. Mijn patiënten
“De mensen die obesitas hebben, moeten wel behandeld worden. Daar moeten we als maatschappij geld voor uittrekken. Er is nu weinig terugbetaling voorzien.” Dr. Wim Bouckaert
“We leven in een obesogene omgeving, waarin er te veel ongezond eten is en te weinig beweging wordt gestimuleerd” Dr. Wim Bouckaert
komen zelden boven de 3.000 stappen uit, terwijl je er gemiddeld 10.000 per dag zou moeten zetten. Als je een zittend beroep hebt, zou je ook om het half uur eens recht moeten staan. We zouden al een heel stuk verder zijn als bij iedereen op de werkvloer de voedingsdriehoek, bewegingsdriehoek en geluksdriehoek zouden ophangen en iedereen daar elke week een keer naar kijkt. Je kunt dus veel zelf doen door te weten waar het fout gaat. In plaats van in het weekend op de zetel Netf lix te kijken, ga om de week wandelen of zwemmen met je gezin. Als je elk weekend twintig pinten drinkt, en je doet dat een jaar niet meer door het te reduceren naar twee pinten, dan zul je zonder dat je er veel voor hebt moeten doen, acht kilo kwijt zijn na dat jaar.”
Wat als het zelf afvallen niet lukt?
“Als het echt niet lukt om zelf af te vallen, vraag dan hulp aan een huisarts of ga naar een obesitaskliniek. In onze kliniek krijgen de minst ernstige gevallen advies van diëtisten, psychologen, bewegingscoaches en kinesisten. Maar bij de meest ernstige gevallen - een BMI van 40 of hoger, of van 35 indien er ernstige gezondheidsproblemen zijn - wordt er vaak heelkunde voorgesteld. Maar zelfs als je een operatie ondergaat, moet je goed beseffen dat er een levenslang engagement moet zijn wat betreft voeding, beweging en ook opvolging want er zit een heel schema achter. Raadplegingen met een voedingdeskundige, kinesist en psycholoog bijvoorbeeld. Een operatie is ook niet dé ultieme oplossing. Zonder goede opvolging, loop je zelfs het risico om na je maagverkleining meer te wegen dan ervoor. Genezen heb ik nog nooit iemand, want de ziekte blijft nog aanwezig op de achtergrond.”
U spreekt ook van een obesitasepidemie?
“Een vierde van de wereld zal in 2035 obesitas hebben. Die ratio neemt ook toe bij kinderen. In de Verenigde Staten zien ze het nu plafonneren, terwijl het in Europa nog stijgt. Als we kijken naar ons land, heeft momenteel 25 procent obesitas, maar dit zal verhogen naar 33 procent in 2035. Elk jaar stijgen we met 1,8 procent in België. Het woord epidemie is dus zeker op zijn plaats. De levensverwachting en -kwaliteit gaan er ook door achteruit, want we weten dat iemand met morbide obesitas zijn levensduur met meerdere jaren wordt ingekort. Door het gewicht kan je je niet meer goed mobiliseren, moet je pillen nemen, veel bloedafnames doen en veel meer.”
Kan de maatschappij ingrijpen?
“Sensibilisering blijkt heel moeilijk te verlopen, want hoe lang zijn we ook al niet bezig met het verbannen van roken uit de maatschappij? Je mag niet meer roken in gebouwen of bij ziekenhuizen, maar toch doen veel mensen het nog. Begin jaren 70 was ondervoeding de grote uitdaging. Nu zijn er evenveel onder voede als over voede mensen in de wereld, dus twee grote problemen. Preventie moet een prioriteit worden, maar om de epidemie van 2035 te vermijden zijn we al te laat. Het probleem is meer dan ooit aanwezig. Hier spelen de overheid, maar ook werkgever, gezin en individu een belangrijke rol: o.a. met welke voeding ze ter beschikking stellen en in welke mate ze het bewegen motiveren.”
“Maar de mensen die nu obesitas hebben, moeten wel behandeld worden. Daar moeten we als maatschappij geld voor uittrekken. Er is nu weinig terugbetaling voorzien. De heelkunde wordt een beetje terugbetaald. Maar iemand die geopereerd wordt, betaalt niet alleen voor de ingreep maar ook voor het voortraject met paramedici, kosten van raadplegingen en een begeleiding van twee jaar. Voor een patiënt met een gewone mutualiteit kost dat 2.800 euro uit eigen zak. Dat is voor veel mensen erg veel geld. Het probleem is dat we nu achter het net aan het vissen zijn door ziektes zoals diabetes en hart- en vaatziekten te behandelen, terwijl dat allemaal ziektes zijn waarin obesitas een belangrijke rol speelt. Aan obesitas zelf wordt er weinig of bijna geen budget gegeven, niet aan de preventie en niet in de oplossingen. Onze maatschappij zal dus een goed plan moeten voorzien.”
→ Het boek ‘De kilo te veel’ van Wim Bouckaert en Leen van Lierop, uitgegeven door Borgerhoff & Lamberigts is te koop voor 24,99 euro.