Vergoeding betalen door aardbevingen in Groningen
van het Groningse goud onder te brengen in een appeltjevoor-de-dorst-fonds. ‘En daar gaan we allemaal dingen van bouwen waar vele generaties Nederlanders nog plezier van hebben’, zei de toenmalige minister van Financiën Jan Willem de Pous. Een logische gedachtegang, want toen wist niemand hoe groot de schat was. Wel dat het gas en dus het geld ooit op zouden zijn. Maar dat fonds kwam er niet. Het geld van het gas ging rechtstreeks naar de schatkist en hield de Nederlandse begrotingen recht, blijkt uit een analyse van De Volkskrant. Door de oliecrisis in de jaren zeventig steeg ook de gasprijs en stroomden de guldens binnen. Er leek geen einde aan te komen. Nederland bouwde er zijn welvaarts- en verzorgingsstaat mee uit, zonder er rekening mee te houden dat het gas eindig was en de geldstroom ooit zou opdrogen. In de internationale economie heeft dat een naam: de Dutch Disease, de Nederlandse ziekte. Ondertussen begon de aarde te beven. ‘Het leek of er een dik beest onder de grond aankwam. Een dof gerommel en toen begon het servies te schudden. Twee maanden later kon ik vanuit mijn fauteuil de voorbijrijdende fietsers groeten door de scheuren in de muur.’ Dat verhaal, opgetekend in 2003 in de krant NRC, is wat zowat elke inwoner van bijvoorbeeld het dorpje Loppersum heeft meegemaakt. En het wordt elk jaar erger. De eerste aardbeving kwam er in 1984, een kleintje van nauwelijks 1,5 op de schaal van Richter. Een verband met de aardgaswinning werd door iedereen afgedaan als ‘flauwe- kul’. De volgende dertig jaar werden de schokken alleen maar talrijker én intenser. In 1996 waren er 56, in 2013 al 119. Altijd werd het verband met de gaswinning ontkend. 2013 was het jaar van de kentering. De toezichthouders schoten wakker na de hevige beving in Huizinge op 16 augustus 2012, die 3,6 op de schaal van Richter haalde. Er kwam een onderzoek. De conclusie was duidelijk: ‘Als de gaswinning niet wordt teruggebracht, zullen nog zwaardere aardbevingen volgen.’ Wat de overheid met het onderzoek aanving? Een recordhoeveelheid gas uit de bodem halen. Het gas was in 2013 goed voor tien procent van de totale overheidsinkomsten. Pas in 2014 werd de gaswinning afgebouwd. En na het vernietigende rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid gaat de gaskraan nog verder dicht. Hier en daar stopt het zelfs, zeker tot juli, heeft de Raad van State beslist. Zoals in het zwaar getroffen dorpje Loppersum, waar haast geen enkel huis zonder barsten is.
Miljardenput
Dat is slecht nieuws voor de Nederlandse financiën. Een miljardenput dreigt. Nu het oorzakelijke verband tussen de gaswinning en de aardbevingen in Groningen vaststaat, moeten de overheid en de NAM de schade vergoeden en herstellen. De schade in heel de provincie wordt op 34 miljard geraamd, een fractie van wat het gas heeft opgebracht. Maar dat geld is op.