Lingua di diskursu di posi di Prizidenti
N ta ben aprizenta un epitumi di argumentus kontra uzu di lingua maternu kabuverdianu (lkv) na diskursu di posi di Prizidenti di Republika na dia 09-11-2021 ki txiga nha kunhesimentu atraves di facebook antis di es diskursu i nhas kontra-argumentu.
Na dia 22-10-2021 na un post na facebook, un prumutor di lkv sujiri pa Prizidenti uza lkv na diskursu di posi en prol di paridadi, pois JMN uza purtuges na diskursu di vitoria.
Es sujeston atrai txeu atenson di facebookianus pabia JMN uza lkv na 66º Seson di Asenbleia-Jeral di ONU na 2409-2011: https://tinyurl.com/fwjb86vh
N apoia uzu di lkv na diskursu di posi: pabia e uniku lingua ki tudu Kabuverdianu ta ntende; pabia prinsipal distinatariu di es diskursu e Povu Kabuverdianu; pabia e na lingua maternu ki tudu Prizidenti di povu soberanu ki ka ta dispreza se kabesa, ta faze se diskursu di posi.
Un opozitor di uzu di lkv na diskursu aprizenta komu argumentu ma ta sta prizenti Prizidenti di Purtugal. Ale nha pertinenti kontra-argumentu:
Na posi di Prizidenti Purtuges, ta konvidadu dirijentis eurupeu. Uniku tera eurupeu kujus dirijenti ta ntende purtuges, e Purtugal. Kel li ka ta inpidi Prizidenti ileitu di diskursa na purtuges. Fora kel li, ta ten tanbe konvidadus ki ka ta ntende purtuges. Ka ten diferensa entri traduzi di purtuges o di lkv pa linguas ki konvidadus ta ntende.
Un otu opozitor di uzu di lkv na diskursu aprizenta komu argumentu ma purtuges e uniku lingua ofisial.
Ale nha pertinenti kontra-argumentu:
E mintira ma uniku lingua ofisial li Kabu Verdi e purtuges! Ifetivamenti, ale pertinenti sklaresimentu di Dr. Carlos Veiga pa faktu di epigrafi di artigu 9º di Konstituison sta na plural: “Línguas oficiais”. Es sklaresimentu ta atxadu na se intervenson ki sta na pajinas 15-16 di Ata di dia 20-07-1999 di Seson di Asenbleia Nasional pa rivizon di Konstituison: “(...) nu ten dos língua ofisial. Tudu dos e di nos, di faktu, komu línguas nasionai. E pur isu ki epigrafu di artigu e linguas ofisiais. Nu kre dos lingua ofisial. Un dja e plenamente ofisial, tudu es tenpu li nu sa ta uza-l, kelotu sta en konstruson. (...)” (sic) (fin di sitason) (konfiri: https://tinyurl.com/yd3o3k35
N ta lenbra-nhos ma, na 1999, MpD tenba mas di 2/3 di Diputadus Nasional i, purtantu, povu institui-l komu LIJISLADOR KONSTITUINTI materialmenti, istu e, el podeba altera Konstituison el so. Enton Prizidenti di MpD i Primeru-Ministru, Dr. Carlos Veiga, e ex-Prokurador-Jeral di Republika. El lidera ridason di artigu 9º i era riprizentanti lijitimu di MpD (ipso facto, riprizentanti lijitimu di lijislador konstituinti). Sigundu enton Prizidenti di AN, Enjinheru António do Espírito Santo, antis di Dr. Carlos Veiga faze intervenson supra, el konsensualiza-l ku se bankada.
Kuze ki tudu kel li signifika? Ma sklaresimentu di Dr. Carlos Veiga sobri epigrafi di artigu 9º e quinta essentia di interpretason autentiku. Istu e, ka ten interpretason midjor ki kel di kenha ki lidera feitura di lei pur vontadi di povu spresu na urna (ki, pa 2º bes konsekutivu sa ta ilejeba-el Primeru-Ministru ku maioria kualifikadu), interpretason ki el da peranti orgon ki aprova artigu 9º di Konstituison na mumentu ki es orgon sa ta baba aprova artigu 9º. Un interpretason ki sta na Ata di Seson Plenariu di Asenbleia Nasional.
Obi nos Prizidenti JMN ta fla ma el ta atxa ma nu ten 2 lingua ofisial: https://tinyurl.com/nepcc58
Tudu i kualker interpretason kontrariu e “axismu” sen valor. Alias, bu ka pode kunpri nº 2 di artigu 9º di Konstituison sen uza nos lingua prugresivamenti komu lingua ofisial, sima un kriansa ka pode prende anda si bu ka dexa-l tioto. Se diklarason komu lingua ofisial plenu debe ben ser rikunhesimentu di un faktu vivedu na dia dia.
Pa uzu oral, nos lingua maternu e lingua ofisial plenu, pois razon ki leba MpD a ka diklara-l lingua ofisial plenu na 1999 e faktu ki (sigundu sklaresimentu di Dr. Carlos Veiga i konstanti na mesmus pajina di Ata limiadu li di riba) na altura “txeu di nos (era) ignuranti na ALUPEC” (na altura, alfabetu kabuverdianu ofisial era mas konxedu atraves di es sigla). Na altura (20-07-1999), tenba pasadu apenas 6 mes di aprovason di alfabetu kabuverdianu ofisial a titulu sperimental. Purtantu, kuazi ningen ka konxeba inda ses regra.
Ifetivamenti, e irasional ka uza nos lingua na sirkunstansia undi el e mas efikas ki purtuges, sima na kazu di kumunikason oral ku Povu Kabuverdianu. Lei e pa sirbi-nu i non kontrariu. Nos ki ta faze lei.
Kantu opozitoris di uzu di lkv na diskursu konstata ma dja dimonstradu karater falsu, falasiozu o perversu di ses argumentus, es salta pa galhu di diskursu bilingi ku argumentu ma nº 2 di artigu 9º di Konstituison ta inpidi Prizidenti di diskursa so na lkv.
Ale nha pertinenti kontra-argumentu:
Nº 2 di artigu 9º di Konstituison ta ordena un diskriminason puzitivu di lingua maternu kabuverdianu (ki sta dibaxu) pa el pode atinji paridadi ku purtuges (ki sta la di riba). E propi Dr. Carlos Veiga ki, na se intervenson ki N limia li di riba, apela pa uzu kada bes mas di lingua maternu kabuverdianu na diskursus ofisial komu forma di kria kondisons pa paridadi entri nos lingua i purtuges.
Artigu 7º di Konstituison ta ilenka tudu tarefa FUNDAMENTAL di Stadu. Entri es tarefas fundamental, sta “prumuson di lingua maternu kabuverdianu” (alinia i). Entri es tarefas, ka sta “prumuson di lingua purtuges”. Es opson di lijislador konstituinti ta mostra ma Prizidenti ten obrigason konstitusional di prumove lingua maternu kabuverdianu, mas el ka ten obrigason konstitusional di prumove lingua purtuges.
Pa ditalhis sobri statutu konstitusional di lingua maternu kabuverdianu, konfiri: https://tinyurl.com/3erdc3cs
Enfin, jornal “A Nação” entrivista 10 algen pa sabe ses opinion si Prizidenti ileitu debeba uza kriolu o non na se diskursu di posi na 09-11-2021. Tudu, fora 1, difende uzu di kriolu na diskursu di posi di Prizidenti (konfiri: https:// tinyurl.com/dd2t4zc3
Na 10 entrivistadu, uniku ki manifesta kontra uzu di kriolu na diskursu di posi di Prizidenti, fundamenta se pozison ku argumentu ma uniku lingua ofisial e purtuges. Dja N dimonstra li di riba ma es argumentu e falsu. Sigundu Jornalista Natalina Andrade, autora di es riportajen di jornal “A Nação”, es stevi serka di un simana ta djobe algen ki era kontra uzu di kriolu na diskursu di posi di Prizidenti pa entrivista, mas es ka atxa ningen disponivel pa da entrivista. Kel uniku ki da kara, fundamenta ku mintira. Ifetivamenti, kes kontra ka ta da kara pabia es sabe ma ses fundamentasons e so mintiras, falasias i perversidadis. I dja nu kumesa dismaskara-s. Trokadu kel li, dja es kumesa xinti vergonha...
Dipos di serka di 500 anu ta gatinha, nos lingua da, na dia 09-11-2021, 1º 1/2 pasu atraves di diskursu di posi di benditu fidju di Djuze i Maria! N da-l palma sakedu!