Gàidheil an Albainn Nuaidh – 247 Bliadhna ’s a’ Cunntadh
EDITOR’S NOTE: Catriona Parsons, Gaelic educator, author, has provided the following in both English and Gaelic.
Leis mar a tha an saoghal an dràsda a’ fulang troimh’n ghalar mhór, tha feum air tachartasan de gach seòrsa a chur dheth. Aig an aon àm, faodaidh sinn fàilte a chur air Mìos na Gàidhlig anns a’ Chéitean, rud a tha sinn air dèanamh bho chionn 24 bliadhna. Thig atharrachadh air an t-saoghal ach mairidh gaol, ceòl agus cànain dha’m buin iad.
’S còir cuimhn’ a bhith againn air ceann-bliadhna 1773 nuair a thàinig na ciad Gàidheil air an t-soitheach Hector gu A.N. Agus ’s ann àir an 20mh là dhen Chéitean,1820, a ràinig an t-Urr. Tormod MacLeòid’s an coimhthional aige Bàgh Naomh Anna, C.B., a’ toirt leotha na h-Eaglaise Cléirich gu Siorramachd Bhioctoria. A' fàgail Asaint, Alba, a’ruigsinn Baile Phiogto, A.N., agus, ás déidh còrr is 30 bliadhna ann a’ Bail’ Anna, chuir iad crìoch air am beatha ann a’ Waipu, Sealainn Nuadh. Tha a’ choimhearsnachd Chrìosdaidh seo a’ riochdachadh dhuinn a’ spioraid sheasmhaich a chì sinn beò is beòthail ann a’ Gáidheil an latha’n diugh.
Troimh na linntean, fada mas d’ tháinig iad dhan t-Saoghal Ùr, bha aig na Gáidheil ri strì an aghaidh nàimhdean a chuireadh ás dhan chánain’s an dualchas aca. Ann a’1616, chuir Rìgh Seumas I agus VI ’ainm ri reachd a bha airson cànain nan Gàidheal a dhìtheadh. Ceithir ceud bliadhna ás déidh seo, ann a’ Gleann Dail, C.B., 2016, thàinig Gàidheil le chéile a chomharrachadh mar a fhuair a’ Ghàidhlig buaidh air a’mhiann seo.
Ré an 20mh linn ann an Albainn Nuaidh, chum Gàidheil orra airson còirichean cànain ’fhaighinn. Tuigidh sinn an diugh, nuair a chuir An t-Urr. AWR MacCoinnich Colaisde na Gàidhlig air bhonn ann a’ Bail’ Anna, C.B., 1938-9, gu robh sin a’ ro-thaisbeanadh dhuinn biùg dhen t-solus a bha ri tighinn. An diugh, tha a’ Cholaisde a’ sealltainn dhuinn na bha ri bhith. Ann an cobhonn le Oilthigh CB, faodar cùrsa creideis a ghabhail gach Chéitean anns a’ Ghàidhlig (aig an àm seo air loidhne); agus cuide ri Oifis Iomairtean na Gàidhlig, a chaidh fhosgladh ann a’ 2007, chuireadh prógram air chois do dh’òigearan, fo’n ainm “Na Gaisgich Òga”, a dh’aona ghnothach an toirt air adhart anns a’ chànain’s a’ chultar. Leugh na tha fear dhiubh, Eòs MacMhaighstir, aois 19, ag ràdh aig facebook. com/gaelicaffairs.
Na làithean seo, mìorbhuileach ri inns’, tha càraidean òga pòsd’ ann a dh’ionnsaich a’ Ghàidhlig-aig an sgoil, aig Colaisde na Gàidhlig, ann a’ Roinn na Ceiltis aig ONFX, agus ann a’ cothroman coimhearsnachd mar “Gàidhlig aig Baile”-- a tha ’ga cleachdadh leis a’ chlainn bhig aig an taigh. Agus a huile madainn Luain, tha cuireadh aig clainn eadar a dhà’s a cóig a bhith aig Cròileagan ann an Acadamaidh Dhalbhràighe, Màbu, le tidsear, Eamag bean MhicDhòmhnaill, á Gleann nam Màgan, i-fhéin ’na màthair òg.
Bidh Gàidheil eòlach air an t-seanfhacal, “Anail a’Ghàidheil--air a’mhullach!” Ma sheallas sibh romhaibh, chì sibh mullach beinne a’ sméideadh oirbh.