Na Bibi ni VKB kina kawa iTaukei
Na jemeni ni Tabana ni Veitarogivanua ena Tabacakacaka iTaukei o Ratu Vananalagi Vesikula e vakadreta na bibi ni kena volai e dua na iTaukei e nai Vola ni Kawa Bula (VKB).
E vakaraitaka o Ratu Vesikula ena nona sauma na vakatataro mai na Siga Rarama, ni VKB e kedra ivola nai Taukei ni Qele e Viti.
E matata na yacana vaka peretania na Register of iTaukei Landowning Units.
Na nona volai e dua e sa na vakadeitaki koya ni iTaukei ni qele.
Ni da sa iTaukei ni qele eda sa iTaukei ni ka da sa vakatokai talega me da kawa iTaukei.
E kuria, na nomu volai talega o sa okati mo lewe ni vuvale vanua e nai Tokatoka, Mataqali, Yavusa kei na Vanua o sa na volai kina. E sega ni o tiko vaka vulagi ena vanua.
E rawa ni volai e dua na gone ka vakasucuma e dua na marama iTaukei ia e tamana e dua na vulagi?
■Na yavu ni volai ena VKB nai vola ni sucu.
■Eda volai vua na noda itubutubu Turaga kevaka erau vakamau na noda itubutubu.
■Vo●ai vua nai tubutubu Turaga ke rau sega ni vakamau na noda itubutubu ia sa volai na yacai tubutubu Turaga e nai Vola ni Sucu ena veivakadonui nei tinani gone.
■Vo●ai vei tinani gone ke sega ni kilai na tamani gone
■E sega ni ra dau volai na tama vulagi baleta ni ra sega ni kawa iTaukei. Sa kerei na veivosoti vei ira na noda vasu era tama vulagi.
E tamana e dua ga na iTaukei ia e cakitaki. Ena rawa ni volai ga e nai Vola Ni Kawa Bula nei tinana. Na cava soti ena caka ni bera ni qai volai?
■Ni sega ni kilai na tamani gone ena volai ga na gone vei tinana.
■Sa dau gadrevi nai Vola ni Sucu ena yavu ni veivakacurumi ena VKB.
■Na kena ivakarau vaka vanua eda sa kila tiko ena nodra tataunaki ena noda vuvale ni ra noda vasu. Keitou sega ni dau vakabibi taka na tikina oqo ia sa tu ga na vakanuinui ni na dau vakayacori tiko nai vakarau vakavanua ni nodra vakacurumi ena VKB na noda vasu.
E tarogi talega kivei Ratu Vesikula me dua na nona ivakamacala me baleta e dua na kisi e tiko mai Nasolo, Bua.
Na iliuiliu ni Yavusa kei ira na nona mataqali era sega ni via cula. Sa sega ni kaciva tu o koya na bose vakoro.
Sa tawase tu na koro me baleta na cula. E leqataka o turaganikoro ni ko iratou sara ga na mataqali turaga era sega tu ni cula.
E tukuna o Ratu Vesikula me ratou laveta kina Vale ni Volavola ni Yasana me ratou veivakasalataki na Roko veiqaravi. Na Bose va Koro e tiko na kena lawa.
VAKAWATI TANI
Me baleti ira na marama era sa vakawati tani se sa tiko na nodra kaukauwa ni taukei ni qele ena nona mataqali.
Na VKB e tukuna ena kedrai vola nai taukei ni qele Ni sa volai na yacamu o na iTaukei ni qele me yacova na nomu sa takali.
VASU ITAUKEI
Me baleti ira na vasu iTaukei, e tukuna ni ko ira na vasu e tiko ga na nodra dodonu ena taukeni ni qele.
Na dodonu tale eso me vaka na veivosakitaki ni cabeti ni tutu e sega kina na nodra dodonu, vakavo ke tarogi na nodra nanuma.
Era na dau vakarorogo ga ka colata tiko nai tavi ena vanua era sa vola kawa bula kina.
Me baleta na nodratou veivakasalataki, e tukuna sa levu sara era kerea mai nai vakasala ka tiki talega ni nodratou veiqaravi ena veivakararamataki.
“Me ra volavola ga mai ka me curuma mai na Vale ni Volavola ni Yasana ke ra gadreva na neitou ivakasala se veivakararamataki ena veika me baleti ira ka maroroi tu e Vale ni Volavola ni Veitarogivanua.”
Ena so na gauna eso era dau bolea na nodratou lewa.
Na nodratou lewa e tukuna ena veileti e nai tutu vakavanua, Veileti
ni Qele ka vakatulewa kina na Mataveivaqaqai ni Veitarogivanua (Formal Enquiry) e dau bolei.
Ia ni ratou sa tauca oti na lewa ena soli e 90 na siga vei koya e sega ni duavata me bolea kina Mataveilewai ni Kudru (Appeals Tribunal).
Na Mataveilewai ni Kudru e vakadeitaka nai otioti ni lewa.
Era tukuna na yavu ni bula ni Kawa iTaukei na loloma.
Na loloma na dau veinanumi, veidokai, veivakarokorokotaki, veivakaliuci, veirogorogoci, yalomalua, yalomalumalumu, na dau tutaka na veika dina, dodonu, savasava.
Na veika kece me da vakayacora me yavutaki ena loloma. Na loloma duadua ga ena maroroya na noda bula ena gauna bolebole eda lako curuma.
ENA QAI TOMANI TALE YANI ENA MACAWA KA TU MAI