En Occitan sioplèt !

Letras de peluts

A l’ocasion de la celebracion del centen anniversari de la fin de la primièra guèrra mondiala, un libre entremièg tan d’autres ven de paréisser : un recuelh de letras de peluts. E un pauc pertot sèm convidats a fosigar dins los nòstres trastes en cèrca de fotòs, de documents, d’objèctes, de letras per pas que se pèrde aquel trocet de la nòstra memòria collectiva.

Sus FR3 Lengadòc-Rosselhon, presentèron lo dispositiu de collectage e d’arquivatge que se bota en plaça dins aquela region. « Las letras son d’una calligrafia meravilhosa e escrichas sens gaireben pas de decas d’ortografa o de francés, çò diguèt un responsable associatiu. »

E ben òc, los soldats escribián en francés, e de mai en bon francés !

Aquela observacion va a l’encontre d’una idèia que circulèt pendent longtemps – e que benlèu circula encara - en çò d’unes que se dison istorians de la primièra guèrra mondiala : se la lista dels que son tombats es autan longa suls monuments als mòrts dels nòstres vilatges es perque los nòstres braves soldats que parlavan patoès comprenián pas los òrdres en francés de l’Estat major ! E l’Escòla de la Republica, laïca, a grátis e obligatòria èra benleu sus la bona dralha, mas en14 aviá pas acabat lo trabalh.

Al mens qu’aquela teoria siá del domèni de la malonestetat intellectuala fargada pas que per justificar lo desrasigatge de las lengas regionalas, o benlèu, tanben, per amagar la vertat vertadièra. Los istorians serioses pensan en efècte que lo masèl de 1418 seriá estat mens pesuc sens d’unes oficièrs que, caparruts, s’acarnissèron a lançar las tropas dins d’operacions irréalistas, impossiblas, que trantalhèron pas a far rajar la sang dels paures jovents dins l’esper d’escriure lo siu nom en letras d’aur dins lo libre de l’Istòria. Bilheta de Bernat BERGÉ Comment lire l’occitan ? a final se prononce o : la craba = la crabo.

o et ó se prononcent ou : la sopa, lo rós = lo soupo, lou rous.

u devient ou après une voyelle ; lo trauc = lou traouc.

e n’est jamais muet ; la lèbre = la lèbré.

v se prononce b : lo vin = lou bi.

ch, nh, lh se prononce tch, gn, ill : cachar, la vinha, la filha = catcha, la bigno, la fillo.

Las letras en bon francés !