«Αν ήξερα γράμματα, δεν θα ήμουνα στη φυλακή»
Το μεγάλο παράπονο των κρατουμένων - μαθητών είναι ότι δεν υπάρχει Λύκειο στις φυλακές: «Το όνειρό μου θα σβήσει όταν τελειώσω το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας»
Οι σχολικές αίθουσες στις αντρικές Φυλακές Κορυδαλλού είναι γεμάτες πίνακες ζωγραφικής, αποφθέγματα από ποιήματα και λογοτεχνικά βιβλία, όμως στο τέλος τους το βλέμμα αντικρίζει και πάλι συρματοπλέγματα και κάγκελα. Η λέξη Freedom στους τοίχους, στερεότυπο για τους «απέξω», όνειρο και επιθυμία για τους «μέσα».
Οι «τυχεροί» κρατούμενοι που πέρασαν τον «κόφτη» και έγιναν μαθητές συγκεντρώνονται την ώρα του διαλείμματος στην αίθουσα του Δημοτικού Σχολείου για να μας πουν τα παράπονά τους. Έχουν ανάγκη κάποιος να τους ακούσει. Κι εμείς έχουμε ανάγκη να μάθουμε αδιαμεσολάβητα την πραγματικότητα πίσω από τα κάγκελα. Διαγκωνίζονται ποιος θα πρωτομιλήσει. Είναι δύσπιστοι αν θα λογοκριθεί η αλήθεια τους. Όμως μάθανε στις σχολικές αίθουσες των φυλακών να λένε τη γνώμη τους με αυτοπεποίθηση και όχι με αυθάδεια. Να διεκδικούν με σύνεση τα δικαιώματά τους. Το σχολείο -μοναχική νησίδα ελευθερίας στις φυλακές- δεν είναι τιμωρία, είναι εφόδιο για κοινωνική επανένταξη. Το σχολείο είναι γέφυρα επικοινωνίας με τον έξω κόσμο, είναι τρόπος διαχείρισης του άπλετου νεκρού χρόνου, της πλήξης, της απραξίας, της κατάθλιψης. Είναι βασικό εφόδιο απέναντι στον αναλφαβητισμό, καθώς στα καταστήματα κράτησης το ποσοστό του είναι κατά πολύ μεγαλύτερο από του γενικού πληθυσμού. Οι περισσότεροι βάζανε σταυρό και όχι λέξεις... Είναι διαπαιδαγώγηση στο «μαζί» και στην «κοινότητα». Είναι η πρώτη επαφή με την αλφαβήτα και την αξία της για να γίνεις πολίτης.
«Αν ήξερα γράμματα, δεν θα ήμουνα στην φυλακή. Αυτό τώρα το νιώθω και μετανιώνω που δεν είχα μάθει από μικρός» λέει με πίκρα ο -ας πούμε Νίκος- Ρομά από γειτονιά της Αθήνας. Ο Μάρκο από την Αλβανία έχει ακόμα ενάμιση χρόνο για να αποφυλακιστεί, όμως με παράπονο μας ενημερώνει ότι δεν υπάρχει Λύκειο, δεν υπάρχουν μεταγυμνασιακές σπουδές μέσα στη φυλακή: «Το όνειρό μου θα σβήσει όταν τελειώσω το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας».
Χωρίς το σχολείο θα πάθαινα κατάθλιψη
Οι περισσότεροι επισημαίνουν ότι οι δάσκαλοί τους δεν τους βλέπουν ως φυλακισμένους. «Οι δεσμοφύλακες μας βλέπουν σαν νούμερα, οι δάσκαλοι σαν ανθρώπους. Κανένας άλλος δεν παρατηρεί αν με έχει αλλάξει η φυλακή, μόνο οι δασκάλες μου» καταγγέλλει ο Γιάννης, Ρομά από τα Λιόσια.
Τι σημαίνει πέντε ώρες καθημερινής απόδρασης από το κελί; «Ζούμε 4 άτομα σε 8 τετραγωνικά στο κελί. Οι 2 σε κρεβάτια και οι άλλοι 2 σε τελάρα με στρώματα. Αν δεν ερχόμουν στο σχολείο, θα τρελαινόμουν, θα σκεφτόμουνα τα ίδια πράγματα συνεχώς, θα πάθαινα κατάθλιψη. Εδώ μιλάς με τους δασκάλους που είναι μορφωμένοι, συζητάς με τα άλλα παιδιά, έχεις μια ευκαιρία να ξεφύγεις από την κακιά σου μοίρα». Αυτά τα λόγια τα ακούσαμε από τους περισσότερους που μίλησαν, με χαρακτηριστική τη διατύπωση του Βασίλη, που λέει πως μέσα στο κελί θέλει να κλείσει τα μάτια και να ξεχάσει τα βάσανά του, ενώ όταν έρχεται στο
σχολείο ξεκουράζεται το μυαλό του, νιώθει ότι είναι άνθρωπος.
Οσα γράμματα είχε μάθει ήταν από την τηλεόραση
Το κελί και το σχολείο είναι δύο κόσμοι διαφορετικοί και σε σύγκρουση. «Στο κελί μαθαίνεις την παραβατική συμπεριφορά, στο σχολείο ξαναγίνεσαι άνθρωπος» λέει ο Λευτέρης, ο οποίος καταγράφει ως σημαίνουσα τη χαρά στα πρόσωπα των συμμαθητών του. Ο Μιχάλης από την Αθήνα ό,τι γράμματα ξέρει τα έμαθε από την τηλεόραση. Όταν ήρθε στον Κορυδαλλό, φοβόταν να βγει από το κελί του. Οι έξοδοί του ήταν μόνο για τηλέφωνο. Ώρες ατέλειωτες σιωπής και μοναξιάς, μέχρι που ήρθε το σχολείο και έσπασε ο φόβος. «Στη φυλακή δεν υπάρχει χαρά. Τα δικαιώματά μας τα διεκδικούν οι δάσκαλοί μας, οι οποίοι πολλές φορές πληρώνουν και τα τετράδιά μας. Ντρέπομαι που είμαι στη φυλακή, αλλά και το κράτος δεν κάνει κάτι για να αλλάξουμε. Βλέπουν τις φάτσες μας και αποφασίζουν αν θα μας πάρουν στο σχολείο. Όσους μας απορρίπτουν δεν λένε γιατί» σημειώνει ένας 5οχρονος από την Ουκρανία.
Καλοκαίρι; Κρίμα, κλείνει το σχολείο
«Τα γράμματα είναι ο κανόνας της ζωής και το σχολείο εδώ δεύτερη ευκαιρία για τη ζωή μας» σχολιάζει ο Παναγιώτης, ο οποίος μας δείχνει τις σκέψεις του γραμμένες στα ελληνικά, με τη χαρά του μικρού παιδιού στα πρώτα του γράμματα. «Το μόνο καλό που έχει ο Κορυδαλλός είναι το σχολείο. Σε άλλες χώρες οι φυλακισμένοι έχουν δικαιώματα. Εδώ δυστυχώς όχι» είναι η απογοητευτική διαπίστωση των περισσότερων, οι οποίοι αντιμετωπίζουν με στενοχώρια το κλείσιμο του σχολείου για το καλοκαίρι. Κλειστή σχολική αίθουσα στις φυλακές σημαίνει επιστροφή στο κελί.