Δικαίωμα στην εκπαίδευση ή φίλτρο αριστείας;

Οπρόσφυγας Κούρος Νουρμοχαμαντί Μπαϊγκί που αρίστευσε στις Πανελλαδικές εξετάσεις θα μπορούσε να είναι ακόμα ένας θεωρούμενος ως «λάθρο» σε βάρκα στην οποία έγινε από το Ελληνικό Λιμενικό επαναπροώθηση. Ευτυχώς δεν είχε αυτήν την εμπειρία και ύψωσε φωνή -μέσω των βαθμών του- για να μας θυμίσει τι σημαίνει κοινωνική συμπερίληψη. Ο Κούρος «μιλάει» και για όλα τα άλλα αγόρια και κορίτσια πρόσφυγες που δεν ήταν εξίσου τυχερά στις συνθήκες που ζουν στην Ελλάδα και δεν κατάφεραν τους στόχους τους. Την ίδια μέρα που τα ελληνικά ΜΜΕ παρουσίαζαν τον Κούρο ως παράδειγμα αριστείας, πολλά από τα πιο σημαντικά ευρωπαϊκά ενημερωτικά έντυπα (π.χ. Guardian, Le Monde, Spiegel) δημοσίευαν αδιάσειστες αποδείξεις για τη βαρβαρότητα των χώρων κράτησης στο Τυχερό Έβρου και τις επαναπροωθήσεις θανατοπολιτικής που γίνονται από τις ελληνικές αρχές.

Από τον Ιούνιο του 2019 και μέχρι σήμερα τα υπουργεία Παιδείας, Μετανάστευσης και Εσωτερικών, καθώς και ορισμένοι περιφερειάρχες και δήμαρχοι που εκλέχθηκαν με σχήματα υποστηριζόμενα από τη Ν.Δ., υπονόμευσαν την εκπαίδευση των προσφυγόπουλων που συγκροτήθηκε την προηγούμενη τετραετία. Αρκετά προσφυγόπουλα εμφανίζονται μεν να είναι γραμμένα στα σχολεία, ωστόσο εξαιτίας πολιτικών προσκομμάτων δεν φοιτούν συστηματικά. Η αναφορά του Συνηγόρου του Πολίτη τον Απρίλιο του 2021 είναι καταπέλτης ενάντια στα αφηγήματα του υπουργείου Παιδείας.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Συνηγόρου του Πολίτη για το προηγούμενο σχολικό έτος, το 62% των προσφυγόπουλων που διαμένουν στις δομές και στα κέντρα εγγράφονται στα σχολεία, ωστόσο το ποσοστό των παιδιών που φοιτά πραγματικά ανέρχεται μόλις στο 14,2%! Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποσχολειοποίησης συνιστούν τα εκατοντάδες προσφυγόπουλα της δομής φιλοξενίας στη Ριτσώνα που δεν έχουν πάει στο σχολείο εδώ και δύο χρόνια και η γκετοποίηση σε «ειδικά σχολεία μεταναστών» προσφυγόπουλων από άλλες δομές φιλοξενίας.

Καμία ρατσιστική διάκριση δεν μπορεί να γίνει ανάμεσα σε ευπρόσδεκτα «λευκά προσφυγόπουλα» και μη επιθυμητά «άλλα προσφυγόπουλα», ανάμεσα σε «προσφυγόπουλα που αριστεύουν» και σε αυτά που εργαζόμενα φοιτούν σε κάποιο εσπερινό σχολείο. Η συστηματική εκπαίδευση των προσφυγόπουλων δεν μπορεί να ευοδωθεί αν δεν υπάρξουν δράσεις ευαισθητοποίησης των τοπικών κοινοτήτων, άρνηση κάθε πίεσης τοπικών παραγόντων ενάντια στη σχολική φοίτηση των προσφυγόπουλων και αν δεν επανέλθουν οι πολιτικές υποστήριξης προσφυγικών οικογενειών από το υπουργείο Μετανάστευσης και δεν αρθούν τα διοικητικά μέτρα του υπουργείου Εσωτερικών που δυσχεραίνουν την κοινωνική και επαγγελματική ένταξη των προσφύγων. Τέλος, πρέπει άμεσα να καταργηθούν όλες οι θεσμικές και διοικητικές πράξεις που δεν εξασφαλίζουν την παραμονή στη χώρα όσων ασυνόδευτων προσφυγόπουλων ενηλικιώνονται. Αυτές/οί οι νέοι/ες έχουν αποφοιτήσει από τα σχολειά μας, φοιτούν στα πανεπιστήμιά μας και θέλουν να συμβάλλουν δημιουργικά στο μέλλον του τόπου μας. Αξίζει να θυμηθούμε ότι η ελληνική Πολιτεία έχει συνταγματική υποχρέωση να εξασφαλίσει το δικαίωμα στην εκπαίδευση όλων των παιδιών που ζουν στη χώρα, ανεξαρτήτως των όποιων φίλτρων αριστείας. Αν σήμερα αποδεχθούμε την αριστεία ως κριτήριο ένταξης των προσφύγων και των μεταναστών, αύριο θα το βρούμε μπροστά μας ως προϋπόθεση για τα δικαιώματα των Ελλήνων πολιτών.

* Ο Γ. Αγγελόπουλος είναι αν. καθηγητής στο ΑΠΘ, πρ. γενικός γραμματέας υπουργείου Παιδείας.