Ηξερε να βοηθάει να ανοίγουν καινούργιοι δρόμοι

ΚΤου άποιοι θάνατοι είναι σαν τα πυροτεχνήματα μέσα στην καλοκαιρινή νύχτα. Φωτίζουν ξαφνικά τον ουρανό με τεράστια ένταση και σε κάνουν να τον δεις με άλλα μάτια. Σκέφτομαι τον αδόκητο θάνατο του Ηλία Νικολακόπουλου και αναμετριέμαι με τη διαδρομή των ΑΣΚΙ τα τελευταία τριάντα χρόνια, αλλά και με τη διαδρομή τής ελληνικής ιστοριογραφίας. Αν τα ΑΣΚΙ υπήρξαν γέννημα της ανάγκης να συγκροτηθεί ένα επιστημονικό αρχείο για την ιστορία της ελληνικής Αριστεράς, νομιμοποιώντας επιστημονικά ένα

πεδίο που έως τότε ήταν ακαδημαϊκά αποκλεισμένο, ο Ηλίας ήρθε μέσα από έναν άλλο δρόμο από εκείνον του Φίλιππου Ηλιού ή του Σπύρου Ασδραχά. Ήρθε από τη χώρα της πολιτικής επιστήμης κουβαλώντας μαζί του αριθμούς, σχεδιαγράμματα, στατιστικές και νούμερα και μια βαθιά γνώση της Πολιτικής Ιστορίας και των γεγονότων.

Ο Ηλίας ήρθε στα ΑΣΚΙ για να δώσει και όχι να πάρει. Κορυφαίος πολιτικός επιστήμονας και δάσκαλος, βαθύς γνώστης και μελετητής της Ιστορίας του ελληνικού 20ού αιώνα, ένα από τα πιο γνωστά πρόσωπα της δημόσιας ζωής, δέθηκε με τα ΑΣΚΙ στη βάση μιας κοινής έγνοιας και αγάπης: εκείνη της ιστορίας της Αριστεράς και των ανθρώπων της. Μας μπόλιασε με τις δικές του μεθοδολογίες, μας ξανασύστησε την Πολιτική Ιστορία, μας άνοιξε δρόμους στη μελέτη των πολιτικών κομμάτων και

των κάθε λογής μορφωμάτων της Αριστεράς. Αντιμετώπιζε τα αρχεία ως μια πηγή για να κατανοήσει κομματικές και ατομικές διαδρομές. Σώρευε γνώση και πληροφορία χτίζοντας μανιακά κάποτε έναν κόσμο διασταυρώσεων προσώπων και ρευμάτων. Μελετούσε το παρελθόν για να κατανοήσει το παρόν, αναζητούσε τις διαδρομές που θα έφταναν από το χθες στο σήμερα. Διαδρομές συλλογές και προσωπικές. Τον τελευταίο καιρό διάβαζε συστηματικά τεκμήρια για τις παράνομες μεταπολεμικές κομματικές οργανώσεις, αναζητούσε τα ίχνη του δικού του πατέρα και της γενιάς του.

Σε όλη του τη διαδρομή στα ΑΣΚΙ, ο Ηλίας υπηρέτησε την κοινή μας υπόθεση με μετριοπάθεια και πρακτικότητα. Ήξερε να αναζητεί λύσεις, να δίνει διεξόδους, να βοηθάει να ανοίγουν καινούργιοι δρόμοι: η εκπομπή «Ιστορία Στο Κόκκινο», τα Εργαστήρια των ΑΣΚΙ, συνέδρια

και ημερίδες, η αναζήτηση οικονομικών πόρων. Δεν χαριζόταν, επέμενε σ’ αυτό που ήθελε, μπορούσε να γίνει δυσάρεστος όταν αισθανόταν ότι χρειάζεται. Αλλά κάθε φορά να σεβαστεί τη γνώμη σου, να μην οδηγήσει σε ρήξη.

Την τελευταία φορά που τον είδα, λίγες μέρες πριν, αφήσαμε ως συνήθως την κουβέντα στη μέση: πράγματα που είναι να γίνουν, αποφάσεις που πρέπει να παρθούν. Τώρα πια χωρίς τη δική του συμβολή, τη δική του γνώση και γνώμη. Αλλά πάντα με εκείνο το μειδίαμα στα χείλη και το γεμάτο ερωτήματα και κατανόηση βλέμμα του στο μυαλό μας.

* Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης είναι αντιπρόεδρος ΑΣΚΙ, αναπληρωτής καθηγητής Θεωρίας και Ιστορίας της Ιστοριογραφίας στο ΕΚΠΑ, πρόεδρος Διοικούσας Επιτροπής Ιστορικού Αρχείου ΕΚΠΑ