Εκ του πονηρού η σύνδεση απλής αναλογικής και αστάθειας

Πώς σχολιάζετε την ανατροπή του «Roe vs Wade» από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ; Τι συνέπειες μπορεί να έχει για τον υπόλοιπο κόσμο; Βρισκόμαστε στο κατώφλι μιας γενικότερης οπισθοδρόμησης διεθνώς, δεδομένου ότι και στην Ευρώπη η συζήτηση γύρω από το δικαίωμα στην άμβλωση ανοίγει ξανά, ενώ ακόμα και κράτος-μέλος της Ε.Ε., η Πολωνία, εφαρμόζει αυστηρούς περιορισμούς;

Η πρόσφατη απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ για τις αμβλώσεις ασφαλώς σηματοδοτεί σημαντική οπισθοδρόμηση. Είναι απόλυτα δικαιολογημένη η αντίδραση που σημειώνεται εναντίον της όχι μόνο στην Αμερική, αλλά και διεθνώς. Τα βέλη συνήθως στρέφονται κατά των δικαστών της πλειοψηφίας και του Ντόναλντ Τραμπ, που διόρισε τους τρεις από αυτούς - πετυχαίνοντας έτσι μια υπερσυντηρητική πλειοψηφία στο Δικαστήριο. Κατά τη γνώμη μου, όμως, το πρόβλημα είναι βαθύτερο. Αφορά, πρώτον, τη γενικότερη κατάσταση της αμερικανικής κοινωνίας, πολύ μεγάλη μερίδα της οποίας υποστηρίζει τελείως αναχρονιστικές ηθικές αντιλήψεις (βλ. θέμα οπλοφορίας κ.λπ.) και, δεύτερον, την έννομη τάξη των ΗΠΑ και ειδικότερα τη διαμόρφωση της δικαστικής εξουσίας. Η εξουσία αυτή έχει επικεφαλής ένα εννεαμελές δικαστήριο, το Supreme Court, εξοπλισμένο με την εξουσία να αποφαίνεται επί εξαιρετικά σημαντικών ζητημάτων (σχετικών, π.χ., με θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα) και απαρτιζόμενο από μέλη που τα διορίζει μόνο ένα πρόσωπο, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ (και όχι, π.χ., το Κογκρέσο), με αποτέλεσμα μόνο πέντε δικαστές (η πλειοψηφία του Ανώτατου Δικαστηρίου), που τυχαίνει για παράδειγμα να είναι οι εκλεκτοί του Προέδρου, να αποφαίνονται τελειωτικά ως εξ ορισμού «σοφοί» επί θεμάτων όπως το συζητούμενο. Αυτό θυμίζει πολύ παλιές εποχές, όπου ιερείς ή μάγοι, ή μάντεις, ή προφήτες, ή οποιαδήποτε άλλη κάστα σοφών ήταν οι εκτός αμφισβήτησης αυθεντίες που έδιναν λύση στα μεγάλα και δυσχερή προβλήματα μιας κοινωνίας. Στις σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες δεν αρμόζουν τέτοια ολιγομελή «ιερατεία» εκλεγόμενα με αυτόν τον τρόπο. Χρειάζονται δημοκρατικότεροι θεσμοί και δημοκρατικότερες διαδικασίες. Το ελληνικό σύνταγμα προβλέπει τουλάχιστον ότι όταν στα ανώτατα δικαστήρια ανακύπτει θέμα αντισυνταγματικότητας νόμου, το ζήτημα παραπέμπεται υποχρεωτικά από το οικείο τμήμα στην Ολομέλεια του Ανώτατου Δικαστηρίου. Σε άλλες χώρες δε που έχουν συνταγματικά δικαστήρια, οι συνταγματικοί δικαστές ορίζονται από τη Βουλή ή άλλα αντιπροσωπευτικά συλλογικά όργανα. Οι ΗΠΑ υστερούν από δημοκρατική άποψη στο θέμα αυτό. Η αμερικανική παράδοση δεν είναι αρκετή για να διατηρείται αυτός ο αντιδημοκρατικός τρόπος επιλογής των μελών του Supreme Court.

Εχει ο Πρόεδρος περιθώρια παρέμβασης;

Ως προς την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί με την τωρινή απόφαση για τις αμβλώσεις, η καλύτερη από πρακτική άποψη προσωρινή (όσο ισχύει η εν λόγω υπερεξουσία του Προέδρου) λύση για την αντιμετώπιση της απαράδεκτης κατάστασης θα ήταν να αυξηθεί ο αριθμός των μελών από 9 σε 15 τουλάχιστον, με την προσθήκη 6 δικαστών διοριζόμενων από τον τωρινό Πρόεδρο, με τήρηση φυσικά της προβλεπόμενης

διαδικασίας, και να επανέλθει το θέμα με κάποιον τρόπο στο Δικαστήριο. Θεωρώ πως η επέμβαση αυτή στον αριθμό των μελών του Δικαστηρίου θα ήταν απόλυτα δικαιολογημένη ενόψει της εκκωφαντικής αποτυχίας του υπό τη σημερινή του σύνθεση στο κριθέν μείζον θέμα.

Αν κάτι μονοπωλεί τις συζητήσεις, εκτός από την ακρίβεια, είναι το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών, σενάριο που επανέρχεται διαρκώς με όλο και μεγαλύτερη ένταση. Σε κάθε περίπτωση, όποτε κι αν στηθούν οι κάλπες, θα εφαρμοστεί η απλή αναλογική. Έχετε υποστηρίξει ότι η απλή αναλογική εξασφαλίζει την ισότητα της ψήφου και των Ελλήνων πολιτών, ωστόσο η κυβέρνηση υποστηρίζει πως φέρνει ακυβερνησία και αστάθεια. Γι’ αυτόν τον λόγο προκαταβάλλει ότι θα οδηγηθούμε δεδομένα σε δεύτερες εκλογές, υιοθετώντας τη στρατηγική να «καεί» η απλή αναλογική... Πώς σχολιάζετε αυτή την άποψη; Με βάση και την πλούσια πολιτική σας εμπειρία, εκτιμάτε πως μπορεί να προκύψει κυβέρνηση από την κάλπη της απλής αναλογικής;

Διαφωνώ με την επιχειρηματολογία που αντιπαραθέτει στην απλή αναλογική την κυβερνητική αστάθεια. Είναι επιχειρηματολογία εκ του πονηρού. Εξυπηρετεί την αντιδημοκρατική (πάντως κατανοητή ως ανθρώπινη) φιλοδοξία, να έχουμε μόνο εμείς, μόνο το δικό μας κόμμα, την εξουσία. Αυτό όμως επιτυγχάνεται συνήθως μόνο με εκλογικά συστήματα που είναι αντίθετα προς την αρχή της ισότητας της ψήφου των Ελλήνων πολιτών. Αυτή τη θεμελιώδη αρχή την ικανοποιεί μόνο η απλή αναλογική, η οποία έπρεπε να καθιερώνεται ρητά στο σύνταγμά μας. Όσοι βάλλουν κατά της απλής αναλογικής και επιλέγουν χαριστική πριμοδότηση του πρώτου κόμματος επικαλούνται βέβαια τα περί ακυβερνησίας, αλλά αποσιωπούν αιδημόνως τη σχέση της επιλογής τους με την εν λόγω αρχή.

Οι κυβερνήσεις συνεργασίας, στις οποίες κατά κανόνα οδηγεί η απλή αναλογική, δεν

προκαλούν καθόλου κυβερνητική αστάθεια αν στηρίζονται σε ένα κοινό πρόγραμμα ως προς τα βασικά θέματα της κυβερνητικής πολιτικής, το οποίο είναι σε θέση τα συνεργαζόμενα κόμματα να επεξεργαστούν. Αυτό συμβαίνει στις περισσότερες δημοκρατίες της Ευρώπης, που είναι μάλιστα από τις πιο προηγμένες. Δείγμα πολιτικού πολιτισμού, που μεταξύ άλλων μειώνει τους φανατισμούς και τα πολιτικά πάθη. Γιατί να υστερεί ο δικός μας πολιτικός πολιτισμός; Είμαστε τόσο καθυστερημένοι; Ας απαντήσει ο καθένας μόνος του. Μόνο αλαζονικές φιλοδοξίες ή κομματικά συμφέροντα μας εμποδίζουν να αρθούμε σε αυτό το επίπεδο. Και για να απαντήσω στο τελικό πρακτικό ερώτημά σας, ναι, πιστεύω ότι μπορεί να προκύψει από την απλή αναλογική στις επόμενες εκλογές κυβέρνηση συνεργασίας.

Πώς μπορεί όμως να διευκολυνθεί η διαδικασία συζητήσεων που πιθανά θα καταλήξει σε μια συμφωνία μεταξύ πολιτικών δυνάμεων μετά τις εκλογές, ιδίως όταν προβλέπεται περιθώριο μόλις τριών ημερών για τις διερευνητικές εντολές;

Η ασφυκτική προθεσμία των τριών ημερών που προβλέπει το άρθρο 37 του συντάγματος για τη διάρκεια των διερευνητικών εντολών προς σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας δεν χρειάζεται να τηρηθεί κατά γράμμα αν ο αρχηγός του κόμματος στον οποίο έχει παρασχεθεί η εντολή κρίνει πως χρειάζεται περισσότερο χρόνο για τις διαβουλεύσεις με άλλα κόμματα. Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ερμηνεύοντας με ευρύτητα πνεύματος τη ρύθμιση αυτή του συντάγματος (ρύθμιση ατυχής στην αυστηρότητα και την τυπικότητά της), δικαιολογείται να ανεχθεί μια εύλογη παράταση της προθεσμίας που η ίδια θα καθορίσει αν έτσι μπορεί να ικανοποιηθεί το μείζον αίτημα της αποφυγής νέων εκλογών. Ο λαός έχει μιλήσει. Όλοι πρέπει να συμβάλλουν στην προσπάθεια σχηματισμού κυβέρνησης. Το σύνταγμα δεν πρέπει να ερμηνεύεται τυπολατρικά και εννοιοκρατικά, κατά παραγνώριση του τελικά επιδιωκόμενου σκοπού σχηματισμού νέας κυβέρνησης. Ως τότε θα κυβερνά η κυβέρνηση που υπήρχε έως τις εκλογές βάσει της προηγούμενης λαϊκής ψήφου.