Σύννομος βίος ούτε με τη στενή ούτε με την ευρεία έννοια

* Η Αντωνία Λεγάκη είναι δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, το εν λόγω ελαφρυντικό έχει πολλάκις κακοποιηθεί από τα δικαστήρια, που προέβαιναν σε υποκειμενικούς ακροβατισμούς προκειμένου να το στερήσουν από τη μεγάλη μάζα των κατηγορουμένων που το δικαιούνταν. Μετά απ’ αυτά λοιπόν, η άποψη ότι το δικαιούται οποιοσδήποτε έχει λευκό ποινικό μητρώο φαντάζει προοδευτική, καθώς, επιτέλους, τίθεται ένα αντικειμενικό κριτήριο. Πολύ περισσότερο όταν ήσσονος σημασίας πλημμελήματα δεν αποκλείουν την αναγνώριση του ελαφρυντικού. Είναι όμως έτσι;

Με την ίδια ποινή, π.χ. με 13 χρόνια, θα τιμωρηθεί ο αστυνομικός που σκότωσε παιδί, ο βιαστής που σκότωσε μία κοπέλα, η μητέρα που σκότωσε το παιδί, ο πατέρας που βίασε το παιδί του, ο κλέφτης που σκότωσε τον παθόντα, ο γιατρός που δολοφόνησε ένα μωρό κ.λπ. Χωρίς καμία διαφοροποίηση, σχετικά με τις συνθήκες που έλαβαν χώρα πριν και κατά τη διάρκεια, την προσωπικότητα του δράστη, τον κοινωνικό του ρόλο κ.ά., αρκεί να έχει λευκό ποινικό μητρώο ή, έστω, με καταγεγραμμένη ποινή ήσσονος πλημμελήματος. Από την άλλη πλευρά, ένας χρήστης ναρκωτικών παραβιάζει τον νόμο κάθε φορά που βάζει τη βελόνα στις φλέβες του, κάθε φορά που διακινεί μια δόση για να πάρει τη δική του, κάθε φορά που διαπράττει μικροκλοπές για τον ίδιο λόγο. Ομοίως, ο πεινασμένος που κλέβει ψωμί, ο πρόσφυγας κ.λπ. Αυτοί συλλαμβάνονται και καταδικάζονται συνεχώς και με βάση την παραπάνω άποψη. Δεν δικαιούνται το ελαφρυντικό. Το μητρώο τους είναι γεμάτο από ήσσονος σημασίας πλημμελήματα, που δεν δικαιολογούν ελαφρυντικό σύννομου βίου. Και μάλιστα, αν κάποιος απ’ αυτούς διαπράξει διακεκριμένη κλοπή, κινδυνεύει να τιμωρηθεί με περισσότερα από 13 χρόνια.

Είναι φανερό λοιπόν ότι έτσι παραβιάζεται η Συνταγματική Αρχή της Αναλογικότητας, αλλά και το κοινό περί δικαίου αίσθημα, που βασίζονται στη λογική σχέση μεταξύ βλάβης και ποινής. Ομοίως, το κοινωνικό καθήκον του γιατρού, του γονέα, του αστυνομικού κ.ά., επιδρούν στην κοινωνική απαξία του εγκλήματος και αυτό είναι καταγεγραμμένο στην κοινωνική συνείδηση (συχνά και στο δίκαιο). Η συμπεριφορά του δράστη πριν και μετά την πράξη, επίσης, αναδεικνύουν την προσωπικότητα του. Όλα αυτά πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο στάδιο της ποινής.

Στην προκειμένη περίπτωση λοιπόν, το γεγονός ότι ο Κορκονέας ήταν αστυνομικός και είχε αφενός διακριτή εξουσία αλλά και καθήκον προστασίας του θύματος, το γεγονός ότι στο δικαστήριο αποδείχτηκε σταθερή κατάχρηση εξουσίας (π.χ. διακίνηση σφαιρών σε συναδέλφους, τροποποίηση όπλου, συχνή χρήση όπλου στο παρελθόν, παρατσούκλι «Ράμπο» από τους συναδέλφους του, άρνηση, έστω και προσχηματικής συγγνώμης μετά τη δολοφονία) αποδεικνύουν ότι ο συγκεκριμένος κατηγορούμενος δεν είχε σύννομο βίο ούτε με τη στενή ούτε με την ευρεία έννοια. Αποδείχθηκε, αντίθετα, ότι ο κατηγορούμενος αυτός εκδήλωνε κατάχρηση εξουσίας πριν από το έγκλημα, γεγονός που οδήγησε στο έγκλημα και η ατιμωρησία από την υπηρεσία του επιβραβεύτηκε από το δικαστήριο.