Αίκα το σώμα της είναι αδιαπραγμάτευτο
εδώ όσο και στο εξωτερικό. Βλέπουμε πτυχές, οπτικές και ευαισθησίες από ανθρώπους που έχουν βιώσει στο πετσί τους τους αποκλεισμούς και καταφέρνουν να μετουσιώσουν το τραύμα σε τέχνη.
Πιστεύεις στη γυναικεία λογοτεχνία, στη γυναικεία γραφή;
Πιστεύω στην καλή λογοτεχνία. Λογοτεχνία είναι το αισθητικό αποτέλεσμα μιας σειράς καταστάσεων, εικόνων, ιδεών και αντιλήψεων. Το βίωμα κάποιες φορές βοηθάει, όπως είπαμε και πριν, αλλά πρέπει να μπορείς να το μετουσιώσεις σε τέχνη. Ο δημιουργός όμως δεν έχει φύλο. Είτε άντρας είτε γυναίκα, πρέπει πρωτίστως να είναι δημιουργός.
Γράφοντας αυτό το βιβλίο, ακούμπησες και σε προσωπικές σου εμπειρίες;
Νομίζω πως πάντα γράφεις και για σένα γράφοντας για κάτι άλλο. Κάποια διηγήματα έχουν βιωματική αφετηρία, κάποια άλλα όχι. Στη μυθοπλασία νομίζω πως συμπλέει, θες δεν θες, το βίωμα με τη φαντασία, το πραγματικό με το επινοημένο, το δικό σου με του άλλου, το ατομικό με το συλλογικό.
Το MeToo σε επηρέασε;
Απαντώντας λίγο αφηρημένα, θα έλεγα πως με έκανε να επανατοποθετήσω το παρελθόν. Να δω το παρελθόν με τα μάτια του παρόντος. Συμπεριφορές και νοοτροπίες που ήταν κάπως καταταγμένες σε ένα «αυτό έτσι είναι» πήραν την πραγματική -τρομακτική μερικές φορές- διάστασή τους.
Πάντα υπήρχε βία εναντίον των γυναικών και σε όλους τους πολιτισμούς. Τι πιστεύεις ότι την κάνει πιο ορατή σήμερα;
Το ότι τα θύματα μπορούν και μιλάνε. Όχι πάντα και όχι εύκολα, αλλά είναι περισσότερο εφικτό από ό,τι στο παρελθόν.
Είσαι μητέρα τριών παιδιών. Μιλάς στα παιδιά σου γι’ αυτά τα ζητήματα; Είναι εύκολο να ακούσουν; Αναρωτιέμαι πώς αντιμετωπίζεται ριζικά αυτή η κατάσταση.
Τα δύο μεγάλα μου παιδιά είναι ενήλικοι άνθρωποι πια. Ευτυχώς, άνθρωποι με κοινωνικές ευαισθησίες, αλλά και με πολιτική άποψη. Η κουλτούρα διαλόγου που έχουμε καλλιεργήσει μας επιτρέπει να συζητάμε και να ανταλλάσσουμε απόψεις και, τολμώ να πω, πως μάλλον εγώ καταφέρνω να αφουγκραστώ καλύτερα την εποχή λόγω της συναναστροφής μας και όχι το αντίστροφο. Με την έφηβη κόρη μου όμως είναι αλλιώς. Εκεί χρειάζεται διαρκής ενημέρωση. Οι κίνδυνοι είναι δίπλα μας και είναι πολλαπλοί.
Εχεις βιώσει η ίδια ή υπήρξαν στο περιβάλλον σου περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης;
Ενα από τα πολλά καλά του MeToo είναι ότι μας ώθησε να ανταλλάξουμε εμπειρίες και να συνειδητοποιήσουμε πόσο συχνό είναι το φαινόμενο. Στο πολύ κοντινό μου περιβάλλον έχει υπάρξει περίπτωση σεξουαλικής παρενόχλησης και μάλιστα με το πρόσωπο του κακοποιητή να είναι υπεράνω υποψίας. Αναρωτιέμαι πόσοι «δάσκαλοι» και πόσοι «θείοι» δεν είναι ακριβώς αυτό
που δείχνουν, αλλά και πόσες «θείες», για να μην χάσουν τη βολή τους, σφυρίζουν ανέμελα κοιτάζοντας αλλού…
Αναρωτιέμαι πώς διαχειρίζεται κάποια το τραύμα. Η ίδια η κοινωνία στις μέρες μας, που έχει υπάρξει το MeToo, που πολλά στόματα έχουν ανοίξει, πώς θεωρείς ότι αντιμετωπίζει τα ζητήματα έμφυλης βίας; Έχουμε μάθει ή απλώς εξακολουθούμε να παθαίνουμε;
Το να μπορείς να μιλήσεις, να απευθυνθείς νομίζω πως είναι πολύ σημαντικό. Η απενοχοποίηση επίσης. Ο κακοποιητής έχει πρόσωπο, έχει όνομα και πρέπει να μπορείς να το πεις. Η δικαστική εξουσία, με τις αμφιλεγόμενες αποφάσεις της τελευταία -και αναφέρομαι στην περίπτωση του προπονητή ιστιοπλοΐας-, δεν εγγυάται τη λύτρωση, αλλά δεν υπάρχει κι άλλος δρόμος. Ευτυχώς, έχουν γίνει βήματα στην κοινωνία, όσο κι αν ακόμη είμαστε στην αρχή.
Στο βιβλίο σου μιλάς υπαινικτικά για τη βία εναντίον των γυναικών. Τι αισθάνεσαι ακούγοντας για μια νέα γυναικοκτονία;
Τρόμο και οργή.
Ακούγοντας την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ να απαγορεύσει τις αμβλώσεις, αναρωτιέμαι σε ποια καμπή του ανθρώπινου πολιτισμού βρισκόμαστε. Εσύ τι σκέφτεσαι;
Το δικαίωμα να ορίζει η γυναίκα το σώμα της είναι αδιαπραγμάτευτο. Δεν μπορούμε να το αφήσουμε στο έλεος παρηκμασμένων ακροδεξιών νοοτροπιών. Κι ας φαίνεται ότι στις μέρες μας έχουν τη δύναμη. Η φωνή των γυναικών είναι πάντα πιο δυνατή όπως και η δύναμή τους την ώρα που αγωνίζονται. Όταν, λίγο καιρό πριν, διάβασα «Το γεγονός» της Ανί Ερνό, όπου με συγκλονιστικό τρόπο εξιστορεί το τραυματικό γεγονός της παράνομης έκτρωσης που έκανε στη Γαλλία του 1963, είχα την ψευδαίσθηση ότι μιλάμε για το παρελθόν. Ένα αποτρόπαιο μεν, αλλά τελεσίδικα παγιωμένο παρελθόν. Κι έρχεται τώρα η σκοταδιστική απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, που ίσως δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει και τόσο, να καταργήσει, μέσα σε μια στιγμή, δικαιώματα κατακτημένα με διαρκείς αγώνες χρόνων και χρόνων. Για να μας υπενθυμίσει ότι τίποτε δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένο. Ούτε καν η αυτοδιάθεση. Το παρελθόν εντέλει δεν είναι ποτέ οριστικό. Για ποια ανθρώπινα δικαιώματα μιλάμε λοιπόν; Για ποιον πολιτισμό;
Είναι όμορφο να είσαι γυναίκα. Είναι και εύκολο, ειδικά σε μια περίοδο σαν τη σημερινή, με τις πολλαπλές προκλήσεις, κρίσεις και κινδύνους που αντιμετωπίζουμε;
Είτε άντρας είτε γυναίκα, είναι όμορφο να είσαι άνθρωπος. Δεν είναι εύκολο γιατί, παραφράζοντας τον Αναγνωστάκη, το να είσαι άνθρωπος σημαίνει «διαρκής ευαισθησία». Ωστόσο, το να είσαι γυναίκα είναι ένας διαρκής αγώνας και μια διαρκής αγωνία.