1ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων Στις γραμμές των συνόρων
Στις πέντε ημέρες που κράτησε το Φεστιβάλ φάνηκε πόσο η δύναμη του βιβλίου μπορεί να διευρύνει αλλά και να καταρρίψει σύνορα και διαχωριστικές γραμμές
Hγυναίκα μου και η κόρη μου ξημεροβραδιάζονται στο Φεστιβάλ. Εγώ αναγκαστικά πρέπει να θρέψω την οικογένεια. Και ξημεροβραδιάζομαι στο τιμόνι» έλεγε χαριτολογώντας ο ταξιτζής που μας μετέφερε από τη Χαλέπα στο λιμάνι των Χανίων, εκεί ανάμεσα από το Αρσενάλι, το θέατρο «Μίκης Θεοδωράκης» και το Γυαλί Τζαμί, όπου για πέντε ημέρες, από την προηγούμενη Τετάρτη μέχρι την Κυριακή το βράδυ, χτυπούσε η καρδιά του 1ου Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων, που συνδιοργάνωσαν ο Δήμος και η Περιφέρεια Κρήτης. Τα τρία κτήρια τοπόσημα φιλοξένησαν σπουδαίους ξένους και Έλληνες συγγραφείς, τίμησαν τη συντοπίτισσά τους Μάρω Δούκα, δέχτηκαν Χανιώτες αλλά και κατοίκους από όλη την Κρήτη και τουρίστες επίσης. «Στις γραμμές των συνόρων», όπως ήταν το κεντρικό θέμα του Φεστιβάλ, στα Χανιά φάνηκε πόσο η δύναμη του βιβλίου μπορεί να διευρύνει αλλά και να καταρρίψει σύνορα και διαχωριστικές γραμμές.
Λιμάνι-κυψέλη
Το γραφικό λιμάνι έμοιαζε με κυψέλη. Ούτε η ζέστη, ούτε η τουριστική περίοδος έκαμψαν τους Χανιώτες. «Δουλεύω στον τουρισμό και νιώθω ότι αυτές οι εκδηλώσεις μου δίνουν ένα αντίβαρο σ’ αυτή τη δουλειά» μας έλεγε ένας 25χρονος έξω από το Θέατρο «Μίκης Θεοδωράκης» λίγο πριν ξεκινήσει η τιμητική εκδήλωση για τη Μάρω Δούκα το Σάββατο το βράδυ. Ακριβώς απέναντι στο Αρσενάλι, κόσμος μπαινόβγαινε στο ισόγειο όπου είχε στηθεί το βιβλιοπωλείο που δημιουργήθηκε για τις ημέρες του Φεστιβάλ από τη σύμπραξη των τεσσάρων από τα οκτώ βιβλιοπωλεία της πόλης, όπου οι επισκέπτες αγόραζαν τα βιβλία των Ελλήνων και ξένων
συγγραφέων και ποιητών που συμμετείχαν στις εκδηλώσεις.
Περισσότερες από 60 συζητήσεις, παρουσιάσεις έργων συνέθεσαν τον καμβά της διοργάνωσης, που προσπάθησε να καλύψει όλη την γκάμα ενδιαφερόντων των αναγνωστών, αλλά και όλες τις ηλικίες τους. Από την 4χρονη Μαργαρίτα, που, αφού είχε παρακολουθήσει την εκδήλωση για το παραμύθι του Νικόλα Σμυρνάκη «Ο κλέφτης φόβων», συμμετείχε αγόγγυστα στη συζήτηση για το εκδοτικό τοπίο της χώρας, μαζί με τη Χανιώτισσα γιαγιά της Μαρία Βλαζάκη, μέχρι πολίτες που το βάρος της ηλικίας δεν στάθηκε ικανό να τους στερήσει την ευκαιρία να ακούσουν συγγραφείς όπως οι Ερίκ Βυιγιάρ, Άλι Σμιθ, Μπερνάρντο Ατσάγα, Ζυράννα Ζατέλη, Πέτρος Μάρκαρης, Σαντιάγο Ρονκαλιόλο, όπως ο Ουκρανός Αντρέι Κούρκοφ, και τόσοι άλλοι, να παρακολουθήσουν το ντοκιμαντέρ «Latin Noir» του Αντρέα Αποστολίδη ή τη συναυλία της Ντόρας Μπακοπούλου, να ακούσουν συζητήσεις για τα όρια και τα σύνορα στην Ευρώπη, για την Κρήτη ως όριο, συζητήσεις για τα λογοτεχνικά είδη, τη σχέση Ιστορίας και λογοτεχνίας.
«Η πόλη αγκάλιασε το Φεστιβάλ, ήταν το γεγονός της, ένα καθαρά εξωστρεφές γεγονός» έλεγε ο δήμαρχος Χανίων Παναγιώτης Σημανδηράκης και μαζί με τον αντιπεριφερειάρχη Κρήτης Νίκο Καλογερή συμφωνούσαν ότι η πόλη απέκτησε έναν νέο θεσμό. «Το ρίσκο ήταν να μην έχει ανταπόκριση, αλλά τελικά δημιούργησε ρεύμα στην πόλη» συμπλήρωνε ο διευθυντής του Φεστιβάλ Μανώλης Πιμπλής στη χαλαρή συζήτηση με τους δημοσιογράφους την Κυριακή το πρωί, ενώ ιδιαίτερη μνεία έκανε στη σύμπραξη των τεσσάρων βιβλιοπωλείων που «στήριξαν με ενθουσιασμό το Φεστιβάλ».
Οι τρεις δεν έκρυψαν τις σκέψεις τους για την επόμενη διοργάνωση, αφενός να μεταφερθεί χρονικά στις αρχές Ιουνίου, ώστε να είναι ανοιχτά
τα σχολεία και να έχει λιγότερη ζέστη, αλλά και τα πρωινά του Φεστιβάλ να αφιερωθούν μόνο στους λιλιπούτειους αναγνώστες. Γεγονός είναι πάντως ότι το Φεστιβάλ η δημοτική και περιφερειακή αρχή το θεωρούν πλέον θεσμό που «θα συνεχίζεται και θα δυναμώνει και με άλλες εκδηλώσεις και χώρους», αφού «ανέπτυξε μια δυναμική που σε πάει στην επόμενη διοργάνωση», όπως είπε ο δήμαρχος προαναγγέλλοντας ότι σε τρία χρόνια θα δοθεί ακόμα ένας χώρος στο Νεώριο, όπου θα χρησιμοποιηθεί και για το Φεστιβάλ.
Το δικό του «παρών» στο Φεστιβάλ έδωσε και ο πρ. υφυπουργός Πολιτισμού Κώστας Στρατής. «Σε μια εποχή που ενισχύονται, δυστυχώς, η μισαλλοδοξία, ο φανατισμός, ο φυλετικός και κοινωνικός ρατσισμός, ο εθνικισμός, σε μια εποχή πολέμου, προσφυγιάς, απωθήσεων-pushbacks, σε μια εποχή που οι “γραμμές των συνόρων” γίνονται σκληρά όρια ανάμεσα σε ανθρώπους, λαούς, πολιτισμούς, το μήνυμα που εκπέμπει ηχηρά το 1ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων είναι αυτό του πλούτου της διαφορετικότητας, της συνύπαρξης, της συμπερίληψης, της ποικιλότητας. Να μπαίνουμε ο ένας στα “παπούτσια” του άλλου και μαζί να βαδίζουμε προς έναν καλύτερο κόσμο για όλους» υπογράμμισε χαρακτηριστικά.
Βράβευση της Μάρως Δούκα
Η πιο συγκινητική εκδήλωση του Φεστιβάλ αναμφίβολα ήταν αυτή για τη Μάρω Δούκα το Σάββατο το βράδυ, όπου ο Δήμος Χανίων τίμησε τη σπουδαία συντοπίτισσά του. «Πατρίδα μας είναι τα παιδικά μας χρόνια κι εγώ αυτά τα έχω εμπιστευθεί στα Χανιά» έλεγε στο κατάμεστο Θέατρο «Μίκης Θεοδωράκης» συνομιλώντας με τη Μικέλα Χαρτουλάρη για τη 48χρονη διαδρομή της με αφορμή το τελευταίο της βιβλίο «Να είχα, λέει, μια τρομπέτα» που επέλεξε να πρωτοπαρουσιάσει στην πόλη της. Άλλωστε για τα Χανιά έχει γράψει την τριλογία «Στις γραμμές του μύθου και της ιστορίας». Έπειτα από 18 βιβλία, το τελευταίο «το σχεδίαζα χρόνια» είπε. «Στόχος και φιλοδοξία ήταν να συνδέσω και να κατανοήσω τον παραλογισμό, τις εκτροπές και τη δυσπραγία με το παρελθόν, τις εκτροπές και τη δυσπραγία του σήμερα με την καταπίεση και τη στέρηση του χθες. Βρέθηκα με μια γυναίκα άχρονη, φασματική σαν να είμαι εγώ, μια γυναίκα που έρχεται από το μέλλον συνομιλώντας με το παρελθόν σε ένα παρόν που όλα τα υπομένει» υπογράμμισε, προσθέτοντας
ότι «κάθε βιβλίο έχει τη βαθύτερη αιτία του, το θέμα του, τη γλώσσα του, τη δομή του, την αδιαπραγμάτευτη ουσία του». Στην εκδήλωση έδωσαν το «παρών» ο πρ. υπουργός Υγείας και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Ανδρέας Ξανθός, ο πρ. υφυπουργός Πολιτισμού Κώστας Στρατής, η Χανιώτισσα πρ. υπουργός και βουλευτής της Ν.Δ. Ντόρα Μπακογιάννη.
Γκρίζες μέλισσες
Αμείωτο επίσης το ενδιαφέρον της κατάμεστης αίθουσας ήταν μία ημέρα πριν, όταν ο Ουκρανός συγγραφέας Αντρέι Κούρκοφ στη συνομιλία του με τον συγγραφέα και πρόεδρο της Εφορευτικής Επιτροπής της Εθνικής Βιβλιοθήκης Σταύρο Ζουμπουλάκη, με αφορμή το τελευταίο βιβλίο του «Γκρίζες μέλισσες» αναφέρθηκε εκτενώς στην κατάσταση στη χώρα του. «Ντρέπομαι γι’ αυτό που κάνει η Ρωσία» είπε, συμπληρώνοντας ότι «το ευκταίο θα ήταν η υποχώρηση του ρωσικού στρατού ακόμα και από την Κριμαία. Βέβαια, θα πρέπει να γίνει η κηδεία του Πούτιν πρώτα…» είπε εκτιμώντας πως «η κατάσταση θα επιδεινωθεί περεταίρω», ενώ εκτίμησε πως αν «η Ουκρανία πάψει να υπάρχει, τα σύνορα της Ευρώπης θα φτάσουν στην Πολωνία». «Είμαι Ουκρανός συγγραφέας» είπε κι ας γράφει στα ρωσικά, «επειδή χρειάζομαι μεγαλύτερη γλωσσική ελευθερία και ποικιλία». Μίλησε επίσης για την ουκρανική λογοτεχνία, για την ανάγκη να ανοίξει στη χώρα του η συζήτηση για τον αντισιμιτισμό και υπογράμμισε ότι «η Ουκρανία πάντα ήταν δημοκρατική και συνήθως διεφθαρμένη. Όμως χάρη στη δημοκρατία μπορώ να γράφω στα ρωσικά στην Ουκρανία και τα βιβλία μου να δημοσιεύονται».
Από τις πιο όμορφες εικόνες του φεστιβάλ, ήταν τα Ρομά πιτσιρίκια που έπειτα από εκδήλωση για τα σύνορα στο Γυαλί Τζαμί βρήκαν την ευκαιρία να τραγουδήσουν και να χορέψουν τους δικούς τους παιδικούς σκοπούς. Και ο φωτισμένος το σούρουπο φάρος στο έμπα του λιμανιού.