Το κράτος επιστρέφει ως ιδιοκτήτης και σωτήρας

Το ταμπού κατά των κρατικοποιήσεων των εταιρειών ενέργειας έπεσε πλέον στην Ευρώπη, με τη Γερμανία και τη Γαλλία να προχωρούν σε τέτοιες ενέργειες προκειμένου να διασφαλιστεί η «επάρκεια για επιχειρήσεις και νοικοκυριά»

Ηαπόφαση της γερμανικής κυβέρνησης να προχωρήσει στην πλήρη κρατικοποίηση της εταιρείας Uniper, του μεγαλύτερου προμηθευτή φυσικού αερίου στη χώρα με συνολικό κόστος, που μπορεί να αγγίξει και τα 30 δισ. ευρώ δεν είναι η μοναδική του είδους της στην Ευρώπη. Σε σχεδόν όλες τις χώρες της Ε.Ε. οι κυβερνήσεις χρειάστηκε να συνδράμουν τις εταιρείες ενέργειας που αντιμετώπισαν προβλήματα επιβίωσης από την ενεργειακή κρίση. Στο πλαίσιο αυτό έχει πλέον γκρεμιστεί και το ταμπού που ήθελε το κράτος να κρατιέται μακριά από τις εταιρείες, αφήνοντας την αγορά να «αυτορρυθμιστεί».

Η περίπτωση της Γερμανίας είναι ίσως η πιο χαρακτηριστική επειδή μιλάμε για μια χώρα όπου η πίστη στη δύναμη της αγοράς είναι κυρίαρχη. Άλλωστε, πριν από την τελική απόφαση περί πλήρους κρατικοποίησης είχε προηγηθεί η προσπάθεια σωτηρίας της εταιρείας με ενέσεις 8 δισ., που είχαν ήδη φέρει ένα μερίδιο της τάξης του 30% της Uniper στα χέρια του Δημοσίου. Ανάλογες επιλογές θεωρούνται πιθανές και για τη μικρότερη εταιρεία VNG, που δραστηριοποιείται στην πρώην Ανατολική Γερμανία και καλύπτει ωστόσο περίπου το 20% των αναγκών των νοικοκυριών στη χώρα, καθώς και για τη γερμανική θυγατρική της Rosneft.

Η περίπτωση της Uniper ξεχωρίζει λόγω μεγέθους, αλλά είναι και περίπλοκη επειδή εδώ ο κύριος μέτοχος ήταν «ξένος», η φινλανδική εταιρεία Fortum. H κρατικοποίηση ήταν ουσιαστικά μια ομολογία αποτυχίας των επιλογών που, σε συνεργασία με τις Βρυξέλλες, ακολούθησε η κυβέρνηση του Βερολίνου. Ανοίγει επιπλέον μια ευρύτερη συζήτηση για τον ρόλο του Δημοσίου σε μια περίοδο που η ενεργειακή ανασφάλεια μοιάζει με ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της Ε.Ε. H κυβέρνηση του Βερολίνου θα πρέπει τώρα να λύσει το ζήτημα με την έκτακτη εισφορά για τους καταναλωτές φυσικού αερίου που επέβαλε πρόσφατα, καθώς μπορεί να προκύψει ζήτημα συνταγματικότητας για την επιβολή αυτού του «χαρατσιού» σε μια εταιρεία που θα είναι πλέον στα χέρια της. Σε κάθε περίπτωση, όπως συνέβη και στην πανδημία, το Γερμανικό Δημόσιο αναγκάζεται να «παραβεί τις αρχές του» και να παρέμβει στην ελεύθερη οικονομία της αγοράς για να αποτρέψει τα χειρότερα.

Η γαλλική παράδοση πίστης στο κράτος

Η πρώτη διδάξασα σε ό,τι αφορά τις κρατικοποιήσεις ήταν φυσικά η Γαλλία, όπου η EDF, ο ενεργειακός κολοσσός της χώρας, πέρασε κατά 100% στα χέρια του κράτους, μαζί με τα χρέη της ύψους αρκετών δισεκατομμυρίων Είχε προηγηθεί ήδη μια ενίσχυσή της με περίπου 2,5 δισ. ευρώ πριν ακόμα ξεσπάσει ο πόλεμος στην Ουκρανία. Η κυβέρνηση Μακρόν έχει βάλει πλαφόν στις τιμές, υποχρεώνοντας ουσιαστικά και τις μικρότερες ανταγωνίστριες εταιρείες να κρατήσουν σε χαμηλά επίπεδα τα τιμολόγιά τους. Το βασικό πρόβλημα του τομέα ενέργειας στη Γαλλία, που στηρίζεται στην πυρηνική ενέργεια, είναι ότι πολλά από τα 56 εργοστάσια αυτού του είδους που υπάρχουν στη χώρα είναι παλιάς τεχνολογίας, πρέπει να κλείσουν δηλαδή, ενώ ήδη δεν καλύπτουν επαρκώς τις ανάγκες της.

Το κράτος ως δανειστής ή εγγυητής

Η εμπειρία των τελευταίων μηνών έχει έτσι κι αλλιώς αποδείξει ότι η κρατική παρέμβαση είναι σωτήρια τόσο σε ό,τι αφορά την ενεργειακή ασφάλεια όσο και τη συγκράτηση των τιμών σε ανεκτά για τους πολίτες επίπεδα.

Στην Αυστρία, η εταιρεία Wien Energie, η οποία ανήκει έτσι κι αλλιώς εξ ολοκλήρου στο Κρατίδιο (Δήμο) της Βιέννης, ενισχύθηκε ήδη με 2 δισ. από τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό όταν αντιμετώπισε προβλήματα ρευστότητας, ενώ άλλα 10 έχουν εξασφαλιστεί ως εγγύηση για το επόμενο διάστημα από τον προϋπολογισμό της πόλης, η οποία είχε ήδη δαπανήσει 1,4 δισ. τον περασμένο Ιούλιο για να στηρίξει τη δημοτική αυτή υπηρεσία και να εμποδίσει την απογείωση των τιμών.

Στην Σουηδία, η κυβέρνηση έχει εξασφαλίσει περίπου 23 δισ. ευρώ ως έκτακτη βοήθεια για εταιρείες που θα τη χρειαστούν με τη μορφή δανείων με ευνοϊκούς όρους. Κάτι αντίστοιχο αποφάσισε και η κυβέρνηση της Φινλανδίας, η οποία διέθεσε 10 δισ. ευρώ ως πιστωτική γραμμή, ενώ έχει ήδη ενισχύσει την ημικρατική Fortum με ένα δάνειο 2,35 δισ. όταν αυτή αντιμετώπισε προβλήματα ρευστότητας. Η Fortum, βασικός ιδιοκτήτης της Uniper, εξυπακούεται ότι δεν επιτρεπόταν να χρησιμοποιήσει αυτά τα χρήματα για τη συγκεκριμένη εταιρεία στη Γερμανία.

Πάντως, όπως αποδεικνύεται από μια σειρά πρόσφατες συζητήσεις στις αίθουσες των συμβουλίων υπουργών της Ε.Ε., βρισκόμαστε μπροστά σε μια περίοδο αναθεώρησης αρκετών «δογμάτων» που κυριάρχησαν στην Ευρώπη τις περασμένες δύο δεκαετίες και ήθελαν το κράτος αμέτοχο παρατηρητή των «απροσδόκητων» εξελίξεων που προκάλεσε η βιαστική και ιδεοληπτική απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας.